Topic: Adalet Duygusu, Beklentiler ve Mutluluk Üzerine (Read 111 times)

1. Deneyde kendisine hala salatalık verilen maymun diğerine üzüm verilip kendisine verilmediği için değil, yeter gari hep salatalık, hep salatalık az da şuna verdiğinden üzümden ver demiştir. Burada adaletsizlik değil aç gözlülük ön plandadır. Yoksa diğer maymuna ne verilip verilmediği umrunda değildir.

2. Deneyde önce ıspanak verilip sonra meyve suyu verilen ve ardından ıspanağa dönüldüğünde kızan maymun 🐒  yine aç gözlülük yapmıştır. Size ödül olarak sürekli 100 lira verilse sonra 50 liraya düşseler ödülü siz de kızsrsınız. 50 lirayı bile hak etmemişsin ama kızarsın çünkü aç gözlüsün.

İnsan oğlu da böyle aç gözlü değil mi? Allah insanlara iki göz verir biribini kaybederseniz yine Allah'a isyan edersiniz! Oysa ki sen dünyaya gelmeden önce bir hiçtin.

Kedi olayına gelince insanların hayata bakış açısı da böyledir. Aynı dıruma kimi olumlu kimi ise olumsuz bakabilir. Bakış açısı önemli. Hayatta polyannacı da olmamak lazım, karamsar da.

Nitekim insanlar her zaman insan olmalı, hayvanlara benzememeli. Aç gözlü de olmamalı, karamsar da, polyannacı da!

Ben doğa durumunda ya da değil kimse eşitsizliğe tepki göstermez demedim. Öyle bir şey yazmadım. Adalet kavramını ontolojik açıdan sorguladım ve eşitsizliğe karşı gösterilen bir tepki olarak yanılsama olduğunu söyledim. Eşitsizlik üzerine kurgulanmış deneylerin bütün denekleri eşitlik yönüne eğilim gösterir. Bundan daha doğal bir sonuç olamaz. Peki hangi denek veya hangi tür eşitliği sağlayabilir? Benim cevabım: Hiçbiri. Eşitliği sağlayamıyorsak herkesi aynı anda memnun etmeyen adalet kavramı yanılsama değilse nedir?

Yapay ortam ile alakalı olduğunu düşünmüyorum. Benzer deney çocuklara da uygulandı.

Peter Blake ve Katherine McAuliffe tarafından yedi farklı ülkede gerçekleştirilen deney, yaşları dört ila on beş arasında değişen çeşitli ülkelerden yüzlerce çocuğa uygulandı. Deney, adaletsiz bir şekilde şeker dağıtımını simüle etmek için kullanıldı.

Deneyde, iki çocuk karşılıklı bir masaya oturtuldu ve önlerine tavandan iple asılı tabaklar konuldu. Deneyciler, tabaklara şeker koymaya başladılar, ancak dağıtım her zaman adaletsizdi. Bir çocuğun önündeki tabağa dört şeker konurken diğerine on şeker konuldu. Çocuklar, bu adaletsizliği fark ettiler.

Daha sonra çocuklara, eğer şekerleri kabul etmek istiyorlarsa, tabağa bağlı yeşil ipi çekmeleri ve şekerleri önlerine düşürüp afiyetle yemeleri gerektiği söylendi. Kabullenmek istemiyorlarsa, tabağa bağlı olmayan ve boşta duran kırmızı ipi çekmeleri söylendi.

Sonuçlar ilginçti. Her ülkeden yüzlerce çocuk, yaşları dört veya on beş olsa da, kendilerine daha az şeker verildiğini gördüklerinde kırmızı ipe sarılarak teklifi reddettiler. Şekersiz kalmayı tercih etmeyi seçtiler ve şekerleri kabul etmediler.

Bu deneydeki hayvanlar doğal ortamlarında değiller. Adalet ve eşitlik gibi kavramlar ancak doğa durumunda kusursuz bir şekilde ortaya çıkar. Yapay ortam ve yapay koşullar altında yapılan deneyler hayvanların farklı veya olağandışı tepkiler vermesine neden olur. Bu da deneye şüphe düşürür. Ben eşitlik kavramının ancak doğa durumunda ortaya çıkabileceğini ve adalet kavramının ise eşitsizliğe bir çare arayışı olduğunu düşünüyorum. Kavramsal olarak adalet, eşitsizliğe çözüm arayışının bir yanılsaması. Eşitlik geri döndürülemeyecek şekilde bozulduğu için hiçbir zaman eşitlik sağlanamayacak. Bu yüzden bir yanılsama olarak adalet arayışı sonsuza kadar devam edecek. Doğa durumundan çıktığımız için eşitliğin bozulduğunu ve adaletin hiçbir zaman herkesi memnun etmeyeceğini anlarsak tüm sorunlar çözülür.

evrimsel olduğunu düşünmüyorum fıtri yani yaradılıştan gelen bir şey tabi sonradan deforme oluyor, kişisel çıkarlar vs adalet duygusunun önüne geçiyor.
bu tür deneyleri hayvanlar üzerinde yapmanın amacı daha nesnel sonuçlar elde edilmesi için sanırım çünkü hayvanlarda da rol yapma yeteneği olsa da hiçbir varlık insan kadar münafıklık ve ikiyüzlülük kapasitesi taşımıyor  tabi tersi de mümkün biraz irade ve çaba gerektiriyor

Bakılan açıya göre değişen bir algı bu mutluluk. Kedi örneği çok güzel olmuş hele kuyruğunun peşinden geldiğini, mutluluğun her zaman onunla geleceğine inanan olması daha da keyifli bir hayat yaşamasına neden olur. Bakınca beklentileri yüksek tutmak insanları üste gelmeleri için motive eder belki ama bununla birlikte yaşanılan durumu kendi lehine göre çevirmesini de bilmek gerekiyor. Adalet herkese eşit işlemeli. Eşitliği de kişiye göre ayarlayabilirsiniz.

Siyasetten ve Türkiye şartlarından bağımsız olarak adalet duygusu ve mutluluk üzerine bir şeyler paylaşmak istedim.

Deney 1
Salatalık ve Üzüm Deneyi:
İki maymun aynı ortamda yan yana kafeslere yerleştirilir. Bu maymunlardan her birine düğmeye basması için öğretilir ve karşılığında bir ödül alırlar. İlk başta, her iki maymuna da aynı ödül olan salatalık dilimi verilir ve memnun olurlar. Ancak, deneyin bir sonraki aşamasında, bir maymuna üzüm verilirken diğerine hala salatalık verilir. Salatalıkla yetinmeyen maymun adaletsizliği fark eder ve salatalığı fırlatarak tepki verir.



Deney 2
Ispanak ve Meyve Suyu Deneyi:
Bu deneyde, maymunlara bir görev verilir ve görevi başarıyla tamamladıklarında ödül olarak ıspanak verilir. Maymunlar başlangıçta ıspanakla ödüllendirildiklerinde mutlu olurlar. Ancak, deneyin ikinci aşamasında, araştırmacılar ödülü meyve suyu ile değiştirir. Maymunlar, meyve suyu ile ödüllendirildiklerinde daha da mutlu olurlar. Ancak, daha sonra ıspanağa geri dönüldüğünde, maymunlar sinirlenir ve ıspanağı reddederler.



Adalet duygusu, insanların eşitlik, dürüstlük ve adil davranışlarla ilgili bir algı ve duygu olarak tanımlanabilir. Bu duygunun evrimsel bir kökene sahip olduğu düşünülmektedir. Evrimsel psikoloji perspektifine göre, adalet duygusu insan davranışlarının temelindeki evrimsel süreçlerle şekillenen adaptif mekanizmalardan biridir.
Yani bizler adaleti sağlamak ve haksızlıklara tepki göstermek eğilimindeyiz. Tıpkı doğadaki birçok diğer canlı gibi.

Peki adalet duygumuz bizim beklentilerimizi ne ölçüde etkiliyor? İçsel memnuniyetimiz ve tatmin duygumuz mutlu olmamızı sağlıyorsa; beklentilerimizi ve adalet duygusunu nereye koyacağız? Adaletin sağlandığı herkesin beklentilerinin karşılandığı ütopik bir dünyada herkes mutlu mudur? Yoksa bu denge hiç sağlanamayacağı için beklentilerimizi ve adalet duygumuzu köreltip, onlarsız mutlu olmaya mı çalışmalıyız?

Bu soruların cevaplarını belki tartışabiliriz...

Şu örnek hikayeyle bitireyim:

İki kedi aralarında konuşuyorlarmış. biri demiş ki:

''ben hayatta iki şey biliyorum: birincisi mutluğun kuyruğumda olduğunu. ikincisi onu yakalamanın imkansız olduğunu. ne kadar uğraşsam da kuyruğumu yakalayamıyorum.''

ikinci kedi söze girmiş ben de hayatta iki şey bilirim:
"birincisi mutluluğun kuyruğumda olduğunu. ikincisi onun hep benimle olduğunu. biliyorum ki ben ne kadar koşup oynasam da uzaklaşsam da mutluluk daima peşimden gelecektir.''