Topic: Doların hikayesi : Nasıl küresel bir para oldu? (Read 180 times)

İlk başta bu güzel ve bilgilendirici post için teşekkür ederim. Böyle bilgilendirici postları okumak çok zevkli oluyor. Ben mesela bu bilgileri bilmiyordum. Hatta nerede okuduğumu bilmediğim bir yazıda, Amerika dolar herkes tarafından kullanılsın diye faizsiz borç vererek elde etti gibi bir şeyler yazıyordu. Böylece gerçeğini öğrenmiş oldum.

Artık fiziksel para ihtiyacı yok olduğu için ( en azından geçmişteki kadar ) bankalar işlemlerini rahatlıkla sürdürüyor. Bankalarda işlem yapan binlerce insan sadece hesabında birer dijital rakam görüyorlar. Geçmişteki gibi işyeri sahipleri hafta sonunda çalışanlarına zarflarda nakit para dağıtmıyor. Hesaplarına bir kaç rakam gönderiyor. Yani kripto para sistemine karşı olan bankacılık sistemi için kripto paraya benzer bu sistem hayat kurtarıcı oldu. Bugün rakamlarla dönen para, basılan paralardan katlarca fazlasında olduğuna eminim.

Zaten altın karşılığı olarak dolar basmayı sürdürebiliyor olsalardı yada istiyor olsalardı sürdürürlerdi. Fiat paraların bugün izlediği yol merkez bankalarının hiç zorlanmadan ödemelerini gerçekleştirebilmesi üzerine.

Türkiye'de eskiden memur maaşlarının ödenememesi gibi sorunlardan bahsedildiğini duymuşsunuzdur. Çünkü o zamanlar en azından kağıt yada metal olarak para basılmak zorundaydı. Artık tamamen dijital hale geldiği için benzeri bir sorun yaşanması mümkün değil. Herkes normalde alması gereken maaşı alabilir ancak aslında aldığı tutar aynı olsa bile o para ile alabilecekleri çok daha azdır. Son bir kaç senedir Türkiye'de görülen aşırı enflasyon durumunu düşündüğünüzde insanların daha öncesinde bunun farkında bile değildi çünkü süreç yavaş ilerliyordu.

Çok güzel bir özet olmuş hocam, iyi diyorsunuz da ABD tutar bu kadar paralık altını bir yerden edinir ve yine altına dayalı bir para olarak sabitlerse fiat para olarak yoluna devam edebilir mi sizce? USDT örneği bayadır eleştiriliyor zaten, dijital olarak karşılıksız basılıyor ve istedikleri kadar basıp satabiliyorlar, halbuki karşılığında tutulan maddi değer 1/5 oranında, altın yine en güvenilir kaynak herhalde

Amerikan dolarından sonra tüm dünyada kabul edilecek para biriminin bir fiat para olacağını düşünmüyorum. Hepsinin sorunu temelde aynı hiç bir dayanak noktasına sahip olmadan keyfi olarak basılabiliyorlar. Muhtemelen geleceğin insanları içerisinde bulunduğumuz balon fiat paralar döneminin nasıl bu kadar uzun süre devam edebildiğini ve insanların anlamsız kağıt parçalarınyla gerçek malları nasıl değilebildiğini anlamlandıramayacaklar.

Altın karşılığı olarak basılmaya başlanan fiat paralardan en yüksek yüzdeye sahip olan Amerikan dolarının yüzde yirmiler civarında geziyor olmasını kullandığımız stabil birimler için düşünelim bir anlığına, mantıksal açıdan benzer şekilde çalışıyorlar. En yüksek hacime sahip USDT 68B adet var ve karşılığında şirketin elinde sadece 13,6B $ değerinde varlık bulunuyor olsaydı değerinin 0,2 $ civarına düşmesini beklerdiniz. Örnekteki balonlaşma ile günümüz fiat paralarındaki balonlaşma aynı, gerçek değerlerinin çok üzerinde itibar görmeye devam ediyorlar ve bu bir gün değişmek zorunda.

İnsanlar eninde sonunda karşılıksız basılan fiat paraların gerçek bir malın yada emeklerinin gerçek karşılığı olamayacağını anlayacaklar.

ABD süper güç olduğu için herkese karşı dişini gösteriyor. göstermekten çekinmiyor çünkü en başta söylediğimiz gibi adamlar süper güç. yarın bir gün zayıflama emareleri gösterirlerse dünyadaki diğer süper güçlerin para birimine rahatlıkla evrilebilir sistem. dolar şimdilik krallık yaşıyor, sterlin yarın bir gün yine dünyanın para birimi olabilir belki. Abd o kadar kısa sürede parçalanırsa doların da hiç bir hükmü kalmaz.

evet WWII ve tabi öncesindeki büyük harp ya da harb-i umumi (1. dünya savaşı) dünyanın yeniden yapılandırılmasında en etkili olaylar...
1. dünya savaşına ABD sonlarda katıldı keza 2. dünya savaşına da dolayısıyla hem savaşta hem de sonrasında daha avantajlı idi.
+ABD, pearl harbor dışında topraklarında savaş görmedi ellam, yani coğrafi avantajını da kullandı.

Gerçi biz hiç katılmadık WWII'ya ama  yalandan bi en son "katıldık" demiş olabiliriz uluslararası baskıyla tam hatırlamıyorum..ee sonrasında soğuk savaş başladı SSCB "Kars'ı isterük" felan deyince biz de batıya yanaştık Kore savaşı ardından NATO vs derken her neyse konudan uzaklaştık

Kısaca konjonktürün yardımıyla ve doğru hamlelerle ABD süper güç oldu. Süper güç olunca da istediğini yaptı yapmaya da devam ediyor ama o da bi yere kadar...Texas falan ayrılma durumları var, tuhaf bi ülke orası da...

anyway ne oldum dememeli ne olacam demeli! büyük bir devlet olursanız çöküşünüz de uzun sürer ama zaman daha hızlı akmaya başladı artık eskiye nispeten daha hızlı olacaktır (görecelilik) mesela Roma 1000 yılda Osmanlı 3 asırda yıkıldı, atıyorum ABD 30 yılda parçalanabilir. for example: SSCB

tabi zayıflama emaresiyle birlikte dolar değerini yitirir venezuela bolivarından farkı kalmaz.

 Bilgilendirmeler için teşekkürler.

Doların hikayesini bilmiyorum da şu an dünyanın en büyük rezervlerinden birisi olduğunu biliyorum. büyük ülkelerin dolar tutarak zenginleşmeye çalıştığını biliyorum. abdnin altınları direkt nakite çevirdiğini biliyorum tabi bu bildiklerim ne kadar doğru bilmiyorum doları küresel olarak kabul ettik ama belki ilerleyen yüzyılda bitcoin olur belli mi olur?

Bugün sizinle biraz doları inceleyeceğiz. Aslında dolardan önce küresel para olarak İngiliz sterlini kullanılıyordu. Dünyanın her yerinde ölçüt sterlindi. Sterlinle borç alınıyor, sterlinle ödeniyordu. Bunun sebebi ise , 19’ncu yüzyılda yaygınlaşan kağıt para ile birlikte İngiltere’nin altın standartına geçmesiydi. Peki nedir bu altın standartı?

Altın standardı sistemi, ülkelerin, kendi kâğıt paralarını belirli bir ağırlıkta saf altın olarak tanımlamasıyla ortaya çıkmış bir sistemdir. Kâğıt para ile altın arasında belirlenen bu değere parite deniyor. Ulusal paranın değerinin belirlenen parite düzeyinde sürdürülebilmesi, merkez bankasının bu pariteden isteyene altın satması ya da kendisine getirilen altınları bu pariteden satın alması anlamına geliyor. Kâğıt paranın altına, altının da kâğıt paraya sorunsuz çevrilebilmesine konvertibilite deniliyor. Biraz tanıdık geliyor değil mi? Merkez bankası altın alıyor ve satıyor? Tepeden basıyor veya gece fiyatı yükseltip birilerinin cebi dolduruluyor. Neyse bu konulara girmeyelim.


Bu altın standartı uluslararasında 20’nci yüzyılda daha çok yaygınlaştı. Ta ki 1914 birinci dünya savaşı çıkana kadar…

1914 öncesinde popüler olduğunu söylemiştik. O dönemde genelde kağıt para basma yetkisi yine bugün ki gibi Merkez bankalarındaydı ve insanlara parayı getirin, fiziksel altını götürün deniliyordu ve insanlar bunu yapıyorlardı. Sorun değildi zaten altın oran işliyor ve rezervde ne kadar altın varsa karşılığı nakit, dolaşımda ne kadar nakit varsa karşılığı altın zaten bulunuyordu.

Bu dönemde İngiliz Sterlini, altına bağlı ilk para olmanın sağladığı avantajın yanı sıra İngiliz ekonomisinin dünya ticaretindeki ağırlıklı yeri itibariyle de dünyanın en itibarlı parası olmaya devam etti.

Birinci Dünya Savaşıyla birlikte merkez bankalarına yönelik altın talebi artınca altın karşılığı meselesi rafa kaldırıldı ve kâğıt para yalnızca yasal bir zorunluluğa dayalı olarak kullanılır oldu.

Bu dönemde parasını altına bağlı olarak tutmaya devam edebilen yalnızca ABD oldu. Bu nedenle de Dolar, Sterlinin yerini aldı ve yavaş yavaş dünya parası konumuna yükseldi.


1944 yılında Bretton Woods’da toplanan ve IMF ile Dünya Bankasının kuruluşuna önderlik eden toplantıda kabul edilen yeni para sistemi sonrasında ABD Doları, altına konvertibilitesi olan tek para olarak kalmıştı. Doların altın karşılığı 35 Dolar = 1 Ons altın denkliğiyle açıklanmış ve böylece ABD Doları altın karşılığı basılmaya devam etmişti. Bütün öteki ekonomiler paraları için Dolar karşısında açıkladıkları kur üzerinden dolaylı konvertibiliteye sahip hale gelmişlerdi.

Dünyadaki bütün ülkelerin altın karşılığını terk etmelerine karşın Doların altın karşılığında basılması, Doların dünya çapında kabul edilmesini sağladı. Bu gelişmede ABD ekonomisinin, dünya ekonomisindeki büyüklüğü, dünya ticaret hacmindeki yeri, küresel finans sistemindeki önemi de Doların altınla olan ilişkisi kadar etkili oldu. Dünyada merkez bankaları rezerv olarak altının yanında dolar tutar oldular. Çünkü dış alemle alış verişte en çok kabul gören araç Dolardı. Dolar öylesine kabul gördü ki dünyanın her ülkesinde ülkenin parası kadar hatta bazen ondan bile fazla tercih edilir oldu.

Bu gelişmeye petrol ve altın gibi çok önemli iki malın Dolarla fiyatlandırılıyor olması da büyük katkı yaptı. Dolar zaten altın karşılığı basıldığı için altının Dolarla fiyatlandırılması zor olmadı. Petrolün Dolarla fiyatlandırılması ise ABD’nin körfezde İngiltere’den devraldığı hegemonik güç ve yine Doların altın karşılığı basılıyor olmasıyla sağlandı.

Vietnam Savaşının yarattığı mali ve parasal sıkıntılarla bunalan ABD, 1971 yılında doların altın karşılığı olarak basılması ilkesini terk edince karşılıksız kâğıt para basan ekonomiler arasına katılmış oldu. O zamana kadar karşılıksız para basan ekonomiler, paralarını bir anlamda Dolar üzerinden altınla ilişkilendirdikleri için, bu gelişmeden sonra dünyadaki bütün kâğıt paralar karşılıksız kalmış oldu.

Madeni para, üzerinde yazılı değer kadar olmasa bile bir değer taşır. İçindeki gümüş, bakır, nikel gibi cevherler ona belirli bir karşılık belirler. Bu aslında o paranın maliyetidir. Altın karşılığı kalmamış olan kâğıt paranın üzerinde taşıdığı değere karşılık gerçek değeri ise yalnızca kâğıt ve mürekkep değeridir. Bu tür paraya ‘fiat para’ deniyor. Fiat, Latince “öyle olması gereken” anlamını taşıyan bir sözcük. Kağıt paraların altın karşılığı basılması ortadan kalkınca kâğıt paranın üzerindeki değer, yalnızca hükümet veya yasalar öyle söylediği için var olan bir değere dönüştü.

Görüleceği gibi 2001 krizi öncesinde yabancı para mevduatının (DTH) oranı yüzde 45 iken kriz sonrası yüzde 55’e çıkmış, sonrasında uygulanan istikrar programlarıyla yüzde 23’e kadar gerilemiş yani ters para ikamesi olgusu yaşanmış. 2010’dan başlayarak istikrar programının terk edilmesiyle yeniden Dolarizasyon egemen olmuş ve bugün gelinen aşamada 2001 krizi sonrasındaki para ikamesi düzeyine tekrar dönülmüş bulunuyor.




Aşağıdaki tablo dünyada merkez bankalarının döviz rezervi olarak tuttuğu yabancı paraların toplamda döviz rezervlerindeki oranını gösteriyor.



Tablodan görüleceği üzere bugün hiçbir paranın altın karşılığı olmamasına karşın Dolar, geçmişten gelen gücüyle hala merkez bankalarının döviz rezervlerinde en gözde para konumunda bulunuyor.

Doların alım gücünün düşüşünü ise şu grafik çok güzel özetliyor :



Kaynak : https://t24.com.tr/amp/haber/mahfi-egilmez-anlatti-dolar-nasil-dunya-parasi-oldu,694297