Copy paste bir çok proje ortaya çıktığını bilmeyen yok kimi dönem neyi alacağını bile şaşırır oluyorsunuz. Son günlerin modası layer 2'ler arkadaş her geçen gün mantar gibi çoğalıyorlar bu l2'ler ile ilgili ne düşünüyorsunuz bu l2'lerin sonu nereye varacak?
Arb, Op, Zk ve türevleri
OP ve ARB bir nebze de olsa kullanılıyor ancak bu kadar ağ cidden kimin ne işine yarayacak? ETH'nin dolaşımdaki miktarını artık kestirmek bile zorlaşmaya başladı hangi ağ'da ne kadar var?
Birde aklıma gelmiyor değil bu ağların güvenliği tam olarak nasıl sağlanacak yarın biri gidip kafasına göre ağda eth basıp dolaşıma sokamazmı %3-5 bile birçok l2 ağında inanılmaz paralar demek? Eskiden borsalar için derdikki aldığın eth gerçekten varmı? Şimdi airdrop ayağına bir l2 ye para aktarılsa ve o ağ gitse ne olacak?
Layer 2ler birde fee'ler için bir çözüm olmayacakmıydı? Arkadaş l2'de ucuz değil ki?
Birde eth'ye inanılmaz bir katkı sağlamazmı bu l2'ler bir sonraki boğada eth için 0.2 - 0.5 btcler neden olmasın?
Kripto startuplarını beyin fırtınası yapıyor gibi düşünmek lazım. Fikirlerin çoğunun yanlış olması problem değil içlerinden 1 tanesinin problemi çözmesi yeterli.
Layer 2'lerin doğuş sebebi ölçeklenebilirlik problemi ve gerçekleşen emirleri toplayıp ana zincirde daha az kaplayacak şekilde onaylatmanın bu problemi çözüp çözemeyeceğini bize zaman gösterecek. Bu yolda binlerce denemenin yapılması problem değil ama derseniz ki yatırımcılardan toplanan milyon dolarlar fazla değil mi ? Bence de fazla lakin para yatırımcıların parası istedikleri alanda değerlendirmekte özgürler.
Tamamen copy/paste olan projelere yatırım yapanların ve bu zincirlerde para bulunduranlarında kendi problemi layer 2'ler olmasa dolandırılacak başka bir hype alanı bulurlar nasılsa kendilerine. Bunun dışında L2'lerin hepsi aynı L2 değiller. İşlemleri biriktirme, merkezi zincire onaylatma gibi aşamalarda birbirlerinden ayrıldıkları noktalar var yine hangisinin daha iyi sonuç verdiğini yoğunluk zamanlarında göreceğiz.
ETH'nin dolaşımdaki miktarı değişmiyor (köprü kontratına kitlediğiniz miktarda alabiliyorsunuz) lakin borsalardaki sınırsız mal varlığı üretip içeriyi boşaltma olasılığı köprüler için de gayet geçerli. Köprülerin tamamının merkezi köprüler olduğunu düşündüğünüzde aslında bankaya para yatırmaktan çok farklı değil L2'lerde para bulundurmak. Aynısı Ethereum'un wrapped yada wsteth gibi versiyonları için de geçerli. Eth verip senet alıyorsunuz ve o senedi 1 ETH değerinde kullanabiliyorsunuz eğer senedin karşılığı bozulursa siz elinizde değersiz senet kağıdı (tokeni) ile kalırsınız. Güvenlik konusunda en sıkıntılı nokta yeni zincirlerin köprüleri yada multi zincirde kullanılabilen 2. 3. taraflar tarafından yapılmış köprüler (Hop, orbiter v.b.).
L2'lerin ucuzluğunu pahalılığını kendi paramıza göre değil ucuzlatmayı planladığı zincire göre kıyaslamak durumundayız. Ethereum ana zincirinden %50 ucuz olsalar bile ucuzuz deme hakkına sahipler. Yoksa bizim para değerlememiz üzerinden bakarsak 0,5 usd işlem ücreti bile kesse 15 lira az para değil. L2'lerde ücretlendirmelerin daha da düşmesi için beklenilen güncellemeler var.
