Topic: Merkezi olmayan sistemler abartılıyor mu? (Read 286 times)

ya ya evet tabi, Steem'i napıcaz peki? Merkezi olmayan blog sitesi dediler. Bak bakalım Medyum'un yanına yaklaşabiliyor mu? Yazdığını düzelteme, onu ekleyeme bunu ekleyeme, ondan sonra al sana merkezi olmayan uygulama. yemezler kardeşim.

Ethereum merkezi olmayan platform. Üzerindeki binlerce tokende merkeziyetsiz uygulama, yersen. Ama bi cryptokitties çıkardılar, ethereum'un azğına sıçıldı geçen sene, hatırlayan vardır herhalde.

Ha bitcoin de çok mu mükemmel, değil. Ama en azından yok Vitalik onu söyledi, burnunu karıştırdı, eğik durdu gibi dertleri yok. Arkasında Satoshi var ama satoshi kim belli değil.

Yani Bobo'nun dediği gibi fak dı merkeziyetsizlik, siz bana güvenden bahsedin. Arkasında vakıfların, ceoların olduğu blokchainların sonu az çok belli... Jastin Sun'un ortadan kaybolmasıyla bir anda çöpe dönecek Tron'la mı merkeziyetsiz uygulama yapacaklar? Güldürmeyin...

Aslında var. Uzağada bakmanıza gerek yok.
Bitcoin'in blockchain ağı büyük ölçüde merkeziyetsiz kullanım durumunda merkezsiz. Ama tabi ki bunu bozmak ve sistemi takip edilebilir kılmak mümkün. Yine de sistem kodlarında bunu bozmanın çok zor olduğu aşikar. Bence bu konudaki en büyük sınavını 7-8 ay önce Binance'dan çalınan BTC'ler için blokları geri alma fikrinin reddedilmesiyle verdi Bitcoin. Eğer o gün BTC'nin blockchain ağı o gün geri sarılsaydı bu keyfi bir uygulama durumuna gelebilirdi.

ETH'de büyük ölçüde merkeziyetsiz ama maalesef ağ üzerine çok müdahale planı var. Bugüne kadarda hep müdahale etmeye çalıştılar.

Merkezi olmayan uygulamaların geliştirmesi için kurulan projeler var.
Geleceğin yazılımı kopartif tarzında olacak gibi söylemleri, hem türk blockchain araştırmacıları hemde çeşitli projelerin whitepaperlarından sıkça okudum.
Bunların anlaşılması için örnekler verilmesi gerekiyor.

Evet, merkezi yada merkezi olmayan diye iki ayrı siyah beyaz gibi ayrım yapmak doğru olmayabilir.
Merkezi uygulamalar bazı fonksiyonlarını merkezi olmayan bir şekle dönüştürebilir.

Bu gece yorumlarınızı sakin kafa ile tekrar okuyacağım. Başlığa katılım yapan tüm arkadaşlara teşekkürler.

Merkezi olmayan sistem yoktur. sadece senin öyle zannetmeni sağlayan pazarlama vardır.

Facebook (cent)
Twitter (Peepeth)
Youtube (LBRY)
Twitch (DLIVE) vb. tüm platformların blockchain üzerinde çalışan ve içerik paylaşanlara bahşiş verebildiğin sistemler hali hazırda mevcut. kiminde kendi coini kiminde ethereum olarak veriliyor. istersen kullanabilirsin. -ki bu sistemleri bile birisi geliştirip o giriş yaptığının domainin yıllık ödemesini yapması gerekiyor.

Sen Skynet istiyorsun (-ki onun bile bir merkezi var) ama alabileceğin en fazla Asimo.

Bende böyle düşünüyorum ama bunu söylediğimde afaroz ediliyorum nedense.
Merkezi olmayan sistemler geçmişte büyük bir sınav verdi ve çok başarılı olamadı. Bir sürü aksaklıklar ortaya çıktı ve daha merkezi olan versiyonlarla devam edildi. (Bunu geçmişte trade olayıyla yargılayabileceğim için onu örnek alıyorum.) Fakat merkezi sistemlere geçiş ile merkezi olmayanlar devre dışı bırakılmış şekilde arka plana atıldı. Ve halen de orada duruyor.

Yatırım alamıyor, destek bulamıyor bu sistemler. Paranın olmadığı yerde de ilerleme olmuyor elbette. Neyse kısa keseyim de boşa tartışma çıkmasın. Merkezi veya değil hep birlikte neyin nereye gittiğini göreceğiz.

merkezi olmayan sistemler abartılmayı bırak hak ettiği değeri göremiyor be kardeşim ama blockchain ile beraber gelecekte daha çok platformda sesini duyuracağını düşünüyorum açıkcası.

Merkezi ve merkezi olmayan uygulamaları forumda sıkça konuşmuştuk gemişte. O yüzden de aklımıza hep ilk olarak kripto paralar üzerinden bir merkeziyet algısı geliyor. Oysa konu başındaki yazıda genel olarak tüm sektörler için örnekler verilerek, bir ihtiyaç olup/olmayacağı ya da böyle bir şeyin hayata geçirilmesinin zorluk derecesi anlatılmak istenmiş. Yemeksepeti, gittigidiyor gibi uygulamalar da bu bakımdan örneklenmiş aslında. Onların yaptığı işi merkeziyetsiz bir platform nasıl yapabilir noktasında bir tartışma bu bence.

Hizmet sektöründe merkeziyetsiz bir uygulama düşünemiyorum ben! Gelecekte olursa onu bilemem ama şimdiki zamanda baktığımızda olmaz. İşin içine sürüyle maliyet girecek. Bu sistemler kendi kendilerini tek başlarına idare edecek sistemler değil ki sonuçta. Personel, sunucu, reklam&pazarlama, içerik oluşturma, yazılım&donanım gibi bir yığın maliyeti var ve bunlar tek seferlik kuruluş maliyetleri de değil sonuçta. Süreklilik gerektiren maliyetler.

Yani sizde gelecekte merkeziyetsiz bir yaşam şansı olduğunu düşünüyorsunuz? Bir zaman sonra bir şekilde bunun olabileceğini düşünüyorsunuz demek ki. Dapp'ların bir kısmı dediğiniz gibi ama sistemi kuranın dahi müdahale etmediği bir kaç Dapp var diye biliyorum. Ama tabi arka planda müdahale şansları varsa bu konuda bir şey diyemem.

Bence buradaki problem uygulamaları merkezi ve merkezi olmayan (merkeziyetsiz) diye ikiye ayırmak.

Piyasada tam manasıyla %100 merkezsiz bir uygulama yok aslında. Dapp dediğiniz şeyler belirli akıllı sözleşmeleri çalıştıran merkezi arayüzlerden başka bir şey değil.

Merkezi olmayana doğru bir kayış olmak zorunda bu kesin, ama önümüzdeki süreçte tam merkezsiz değil karma sistemlerin insanlar tarafından deneneceğini ve kullanılmaya başlanacağını söyleyebilirim.

Bu karma sistemlerde bahsettiğiniz sorunların çoğu olmayacak. Tam manasıyla %100 merkezsiz bir sistemin kullanılabilir hale gelmesi için ise çok ama çok erken.

Beklenti ortaya çıkarılırken biraz mantıklı olmak lazım. Merkezi bir sistemin, merkeziyetsiz hale %100 entegre olmasını beklemek çok akılcı bir yaklaşım değil zaten. Bunu finansta'da, sağlık sektöründe de yapmak zor. Ne zaman bu merkeziyetsizlik konusu açılsa karşıt taraflar atışıyor hatta biraz ortam geriliyor birde. Buna gerek yok arkadaşlar. Tek bir doğrunun olmadığı yerdeyiz. Blockchain olsun merkeziyetsizlik tercihi bir konu olsun derim bana sorsalar. Yani bu zamana kadar merkeziyetsizlik gibi bir şeyimiz yoktu çok büyük sıkıntılarımız varmıydı? Neye çözüm olacak bunu iyi analiz edersek o zaman doğru cevaplara ulaşırız.

Ekşi sözlük tarzı merkezi olmayan bir platform var: Steemit!
Farkları farklılıkları elbette var. Bunları tartışmaya gerek yok. Görüşlerinizi bir satırla da olsa, bir makale olarak da olsa steemit ile paylaşabilirsiniz.
Ayrıca twitter benzeri de "murmur" diye bir platform var. Tamamen EOS ağı üzerinde attığınız mesajları yayınlayabileceğiniz. Ama tuttular diye sorarsanız bence de hayır olur cevabı.
Nedenini en son da yazacağım.

Şimdi tek tekte cevap verebilirdim ama uzun bir yazı olduğu için alıntılamak epey zor.
Burada başka bir postu alıntılayarak cevap vereceğim.

Yemeksepeti, sahibinden veya gittigidiyor farketmez aslında. Olaya biraz yanlış açıdan bakmış olabilirsiniz. Açınızı değiştirirseniz zaten konuyu anlayacaksınız.
Bunun için şu başlığa bir göz atın önce;

blokzinciri teknolojisi her sike derman olmaz, Bitcoin > Blockchain


Kimse her şeyin merkezsiz bir versiyonunu hayal etmemeli zaten.
Hem zaten yemeksepetinin gerçekten merkezsiz olma şansı yok ki! Ne yapacak adam kamera olmayan bir ortama gidip, bankın kenarına yemeği bırakıp terk mi edecek ortamı? Yani nasıl merkezsiz olabilir. O yemek size gelecek olay bu!
Sahibinden alıcı-satıcıyı bir araya getiren bir platform. Burada ortada hiç bir kişisel veri yokken alım satım işleri nasıl yürüyecek? Bunun mantıklı bir cevabı olamaz bana kalırsa.

Yani her şeyi merkezsiz yapamayız. Bu tam anlamıyla bir ütopya bile değil peri masalı olurdu ancak. Ama örnekler bariz hatalı görünüyor burada.

Merkezsiz para transferi olabilir. Bu başka bir konu. Aslında merkezsiz kavramına yüklenen misyon yanlış bence.
P2P eşler arası para transferinde parayı gönderen ve alan zaten konuyu bilecek. anonimlik değil. Ve pek tabi ki burada bir ücret ödemesi de olacak. Anonimlik ile merkezsizlik konusu fazla iç içe geçmiş gibi.

Sorunuz kim işleri yürütecek, kim sistemi kuracak vs.
Burada da aslında konuya hakim olmak çözüyor olayı. Merkezsiz kavramı burada devreye giriyor. Bu konuyu yürütenler "akıllı kontratlar" yani bir işlem gerçekleştiğinde farklı bir eylemi tetikliyor. Akıllı kontrat ile bir çalışma yapılabilir elbette ama bunu reel sektörde her şeye uygulamak zor.

Şöyle olabilir örneğin;
Yemeksepeti bu alanda bir çalışma yapar ve ben yemek sepetine ETH ile ödememi yaparım. Akıllı kontrat bu siparişle çalışır ve sipariş bana ulaştığı anda ürünü teslim alırken ben onay veririm ve para akıllı kontrat'tan karşı tarafa masraf kesildikten sonra aktarılır.
Ancak elbette her zaman bu tarz bir işlem 3. ve tarafsız bir kişinin gözetimine ihtiyaç duyabilir. Bu nedenle zaten @Blacknavy'nin dediği yere geliyoruz. Her derde derman değil blockchain ve merkezsizlik.

Çok sübjektif bir yaklaşım olmuş, merkezsizleşmenin hayatımızda daha fazla yer almasını istemekle birlikte, bir unsurun sadece olumsuz yönlerini sıralayıp, diğerlerini görmezden gelmeyi akılcı bulmuyorum.
Mesela, yemeksepeti (trivago için de geçerli) üzerinden sipariş verdiğim zaman, yemekten çıkacak bir böceği anında tüm platforma duyurabilirim, kötü puanı basabilirim, herkes yorumumu okuyabilir ve çoğu kişi oradan sipariş vermez, dolayısıyla işletme buna dikkat etmek zorunda kalır. Oysa doğrudan siparişte telefonu açar saydırırım, çevremdekileri uyarırım ama muhtemelen unutulur gider (sosyal medya da çözüm değil, çok kişi okur ama o an için sipariş vermedikleri için akılda kalmaz).
Başka bir unsur da şu, evet işletme platforma ödeme yapıyor ama aynı zamanda mesela birkaç sokak çapında oturanlardan başka kimsenin haberi olmayacağı bir yerken bu sayede neredeyse şehir çapında sipariş alabiliyor. Keza şu veya bu sebeple gitmem gereken Pötürge'de nerede kalabileceğim bilgisini, hatta kalabileceğim yerlere ait fotoğrafları ben kendim nasıl edinebilirim?
Yani merkezi yapı o kadar da kötü değildir, hatta karşında muhatap olması gibi avantajları da vardır. Önemli olan merkezi yapının baskınlık/tekelleşme/kontrol iştahını dizginleyecek mekanizmaların olmasıdır.
Bu durum aynı şuna benzer, günümüz koşullarında "devlet" kavramı gereklidir, devlet yapısı olmadan (şu andan bahsediyorum, gelecekten değil) toplumların bir arada yaşaması mümkün değildir ancak devletin "baba" veya "sahip" değil, "hizmet veren" konumda olduğu yerlerde sistem insanların yararına çalışırken, dikta düzeninde hayatı cehenneme çevirmektedir. Dolayısıyla devletin de sağlam bir demokrasi ve güçlü stk yapılarıyla zıvanadan çıkmasını engellemek gerekir.
Kripto ekosistemine gelirsek, bana göre her iki yapının da avantaj ve dezavantajlarıı var, dolayısıyla belirli bir denge içerisinde her ikisi de yer almalıdır.

öncelikle, tartışmanın ana ekseninin, işleyişteki problemler olduğunu belirtmek gerekiyor. sizin yazınız da tamamen bu eksende ve ben de böyle anlayarak yorumlayacağım.
 
merkezsiz yapılar, kullanılabilir olduğu sürece onlardan yararlanmamak ve onları kullanmamak elbette çok büyük bir hatadır. kim parasını cz'nin ya da arthur'un cebinde taşımak ister ki.. gerisini tartışmaya bile gerek yok, petrol vardı da biz mi içtik :))

3- bu bir etik konusu ve emin olun bunu tartışmak, insanların sizi anlayabilmesi ile doğru orantılı olarak çok zordur. illegal içerikler yine topluluk oyları ile silinebilir, tabii bu durumda sürekli devam eden bir art niyet de oluşabilir; illegal olmayan içerikler de silinebilir ve bir orta yol bulunarak topluluğun memnun edilmesi neredeyse imkansızdır.

merkezsiz bir platformdan bahsediyorsak, aklınıza gelebilecek ve toplumsal olarak illegal saydığımız her şey serbest olmalı. bakın bu cümle normatif bir emir değildir; sadece bir önermedir. bazı insanlar illegal şeyler paylaşır ve bazı insanlar da illegal şeyleri takip edebilir, biz bu durumu onaylamayız ve içeriğe ilgi göstermeyiz.

Benim yazıdan anladığım merkezi ve merkezi olmayan yapılar arasındaki tek fark komisyon olmaması. Yani ben trivago gibi uygulama yapayım ama komisyon almazsam merkezi olmayan bir sisteme gerek yok. Bunu mu demek istediniz? Blockchain özellikle kurumsal firmalar ve devlet için güzel bir sistem olacak. Token/koin olarak bakmayalim sadece.

Ben burada herşeyi blockchain yada merkezi olmayan uygulamalar çözecek mi dedim?
Merkezi olan uygulamalara örnek verdim. Konuyu anlamak için merkezi olanlar ve merkezi olmayanlara örnek verip karşılaştırmak gerekiyor.

Kim sana herseyi blockchain yada merkezsiz uygulamalar cozecek dediki? Adam yemek sepetinden siparia vermis burda baslik acmis hey allahim. Ciddiye alip cevap yazim diyorum bir gulme aliyor. Biraz daha arastirin siz bu teknolojileri.

merkezi olmayan projelerin, çok büyük oranda merkezi platformlarda el değiştirmesi - tutulması zaten en büyük handikap bence...

Blockchain'in abartılıp abartılmadığı çok tartışıldı.
Bu sefer doğrudan merkezi olmayan uygulamaları tartışalım istiyorum. Doğru düzgün bir kaynak olmadığı için merkezi olmayan sistemleri ve merkezi olmayan uygulamaları tam olarak anlamakta zorluk çekiyorum. Anlayabildiğim kadarını anlatacağım ve aklıma takılan bazı soruları soracağım.

İnternet'in ilk hali kısmen merkezi olmayan sayılabilecek bir yapıdaydı. Daha sonra Google-Facebook-Amazon başta olmak üzere çıkan tüm uygulamalar belli sektörleri tekeline almayı başardı. Böylece köprünün başına dikilmiş haraç kesen eşikyalara döndüler. Uygulamalar, gerçekten üretim yapan şirketlerden daha büyükler çünkü köprünün başını tutuyorlar.

Örnek verirsek trivago gibi otel siteleri. Bütün otelleri bir araya toplamış ve otellerden listelenmek için para istiyor. Oteller kendi aralarında birlik olup bunun merkezi olmayanını el birliği ile yapabilir ve tanıtabilirler.  Bu sayede reklam giderleri düşecek ve müşteri için daha fazla indirim yapabilecekler.

Yemeksepeti aynı şekilde söylenen her dürüme ortak oluyor. Merkezi olmayan bir uygulama olarak yemek sepeti varolsaydı dükkan sahipleri sürekli her siparişte komisyon ödemek zorunda kalmazdı. Merkezi olmayan uygulamanın sunucu giderine satıcı olanlar ortak olarak küçük ücretler ödeyerek bunu daha ucuza kullanabilirdi.

Yine sahibinden.com örnek verebilir. Bir satılık ilanı vermenin ücreti bu kadar pahalı olmamalı.

Ekşi sözlükte merkezidir mesela bunun merkezi olmayan yazarları ödüllendirme sistemi olan bir versiyonu çokta güzel olabilirdi.

---

1.)
Şimdi yukarıda bahsettiğimiz örneklerin merkezi olmayanlarını düşünelim. Yemeksepeti'ni ele alalım. Yemek sepeti her dürümden bir lira komisyon kesiyor ama karşılığında komisyon kesmekten başka işlerde yapıyor. Bu işleri yaparkende personel çalıştırıyor. Sipariş gelmeyince doğrudan arayıp siparişin durumu hakkında bilgi alabiliyorsunuz. Kayıt olmak için belli şartları var mesela gerçek bir işletme olmalısınız. Restoranların kayıtlı  bir işletme olup olmadığını inceliyor. Merkezi olmayan uygulamalarda müşteri hizmetleri gibi işleri kim yapacak?

2.)ikincisi yazılım ve geliştirme ayağı.Bu merkezi olmayan yazılımların geliştirilme kararı kimler tarafından verilecek ve bu geliştirme nasıl yapılacak? Hadi topluluğa oy kulandırdık ve yeni güncelleme istediler diyelim. Bu güncellemeyi kim yapacak, karşılığında ne kadar ücret alacak, güncelleme başarısız olursa ne olacak gibi yönetimde sıkıntı çıkaracak bazı sorularda akla geliyor.

3.)İllegal içerikler


Merkezi olmayan bir sözlük kurduk diyelim. Ekşi sözlüğün bire bir aynısı. Üyeler küçük ücretler ödeyip bulut sunucu parasını kendi aralarında ekşi token ile ödüyorlar. Eğer bu ödemeye katılmazlarsa yazarlıkları kilitleniyor. Kullanıcılar birbirlerine bağış verebiliyor vs.. Yine bu sistemin içine merkezi olmayan BAT reklamlarını entegre ettik diyelim. Gelen ödemeleri öncelik olarak sunucu gideri olarak tanımlayabiliriz.. Böylece üyeler ücret ödemedende kullanabilir. Artan reklam gelirleri ise üyeler arasında belirli bir algoritma ile bölüşülebilir.
İllegal içeriklerse yine oylama sistemi ile üyeler tarafından kaldırılabilir.

Fakat bu topluluk dürüst olmak zorunda mı? Çocuk pornosu gibi illegal içerikleri şikayet etmezlerse bu içerikleri buradan kim kaldıracak? Ve bu içeriklerin burada yayınlanmasına göz yumulmasından kimler sorumlu tutulacak.

İllegal içeriklerin tespit edilmesi için Youtube özel algoritmalar geliştiriyor. Youtube'de porno yada kafa kesme videosu gibi şeyler bulamazsınız.  Peki ya sözde alternatifi D.tube?
Yine facebook aynı şekilde bir pornografik resmi otomatik algılayıp bunu spam olarak belirliyor. Peki alternatif merkezi olmayan versiyonlarıda bunları yapabilecek mi?

4.)Yetersiz Ar-Ge
Youtube kullanıcılarına video izlerken daha fazla zaman geçirmeleri için özel olarak çalışıyor. Tüm popüler sosyal medyalarda sonsuz kaydırma vardır örneğin. Fakat bu forumda sonsuza kadar kaydıramıyoruz. Bu basit nokta bile kullanıcıların daha fazla zaman geçirmesinde ciddi etkisi olan bir ayrıntıdır. Video'nun hangi dakikasında izlenme düşüyor dikkat dağılıyor v.s hepsini ölçüp biçiyorlar. Bizim yarattığımız big datayı kullanıp bizi daha fazla bağımlı hale getiriyorlar. Merkezi olmayan alternatifler ise muhtemelen bir vakıf tarafından yönetilecek ve bir çoğu gizlilik vs vaat ediyor. Fakat big datayı kullanmadan nasıl big datayı kullananlar ile rekabet edilecek buda ayrı bir tartışma konusu...