Olağan Üstü kitlesel Yanılgılar ve Kalabalığın KarmaşasıMerhaba arkadaşlar, daha önceki yazılarımda kripto paralar ve genel borsalar için çeşitli kitap tavsiyelerini listelemiştim. Daha önceki yazılarım buradan okuyabilirsiniz.
1.Kripto Para ve Blockchain hakkında kitap önerileri
https://bitcointalksearch.org/topic/m.555043052.)Borsa hakkında kitap önerileri.
https://bitcointalksearch.org/topic/--5288613Bu yazımda ise size en son okuduğum ''Olağan Üstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalığın Karmaşası'' isimli kitaptan bahsedeceğim. Bu kitap aslında iki kitaptan oluşuyor. İlk bölüm ‘’olağan üstü kitlesel yanılgılar’’ Charles Mackay tarafından 1814 yılında kaleme alınmış. İkinci bölümse 1600’lü yıllarda De Le Vega tarafından yazılmış. Spekülasyonlar ile kalabalıkların galeyana gelip yarattığı tarihi balonlar kitapta inceliyor. (Missisippi balonu, güney denizi balonu, Lale balonu.)
1.) Mississippi BalonuBalonun baş aktörü John Law ve hayatını anlatmakla başlıyor kitap. Kısaca balondan ve John Law'dan bahsetmem gerekirse John Law aslen İskoçyalı varlıklı bir aileden geliyor ve kumara olan düşkünlüğü ile tanıtılıyor. İlerleyen yıllarda Fransa’da ekonomi bakanı olan John Law ilk kağıt para mevzusunu ortaya atıyor. Ve insanların elinden değerli madenleri alıp onlara kağıt para dağıtıyor.
1717' Yılında Mississippi Kumpanyası başlıyor. Amerika'da bulunan Mississippi normalde timsahların yaşadığı bataklık bir bölge. Mississippi Company adında bir şirket Mississippi'nin altın ve gümüş rezervleri ile dolu olduğunu söyleyerek hisse satışı yapıyor. Böylece insanların ellerindeki madenleri ve kağıt paraları Mississippi hisseleri ile değiştiriyorlar. Sürekli yükselen Mississippi hisselerinde balon oluşuyor.
Bir gün Fransız bir dük, hisselerini bozup altınlarını geri alıp bankadan çıkıyor. Ağırca bir altın yükünü kervan ile çekiyor. Bunu gören insanlarda paniğe kapılıp satış vermeye başlıyorlar. Bu sefer hisselerin fiyatı düşmeye başlıyor.
John Law ve ekibi bu durumda 60.000 kişiyi toplayıp ellerine kazmalar verip şehirde dolaştırıyor. Sözde bu 60.000 kişi işe alındı ve Mississippi'ye gidip altın çıkaracaklar. İnsanlar bu olaydan sonra tekrar hisse almaya başlıyorlar. Fakat yeterli olmuyor. Mississippi hisseleri bir süre sonra tekrar çöküşe geçiyor.
Bu sefer Fransa devlet olarak aşırı para basıp, buy back yapıyor. Ülkede enflasyon patlıyor ve devletin elinde bir sürü değersiz kağıt parçası kalıyor.
Aşağıdaki linkten hadiseyi animasyon olarak izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=ZlkzI2TL0i42.Güney Denizi BalonuMississippi Balonu ile hemen hemen aynı tarihlerde İngiltere’de ‘’Güney Denizi Balonu’’ yaşanıyor. Güney Denizi Kumpanyası Hisselerine yatırımcılar ve vatandaşlar yoğun ilgi gösterip devasa bir balon yaratıyorlar. O günlerde sokaktaki sıradan insanlar bile hisse satışları ve fiyatlarla ilgilenmeye başlıyorlar. Herkes milyoner olacağını düşündüğü bir dönem. Bu dönemde yazılan şiirlerde insanların güney denizi kumpanyası hisseleri için fomo içerisinde olduklarını görebiliyoruz.
(Güney denizi hisselerinde, fizikçi Newton 20.000 Paund kaybediyor)
[/i]
Güney Denizi Kumpanyasında yaşanan hype nedeni ile farklı hisselerde borsaya açılıyor. Eften püften bir sürü şirket kurulup borsaya açılıyor.
Örneğin: Kimsenin ne iş yaptığını bilmediği adamın işi LTD. şirketi gibi isimlerle çıkmış hisseler bile yatırım alıyor. Yine bir şirket Devri-daim makinesi yapmak için fon topluyor. (Devridaim makinesi, sınırsız enerji üretecek bir makine anlamına geliyor.)
Sonrasında devlet bir genelge yayınlayarak; devridaim makinesi yada kimsenin ne iş yaptığını bilmediği ama çok karlı bir iş olan adamın işi LTD gibi troll isimlerle hisse çıkarmayı yasaklıyor.
3.Lale ÇılgınlığıMevzu 1630’da geçiyor. Venedikli tüccarlar sayesinde Osmanlı’dan Hollanda’ya geçiyor lale bitkisi. Hollanda’da lale kısa süre sonra prestij göstergesi haline geliyor. Ve zamanla halk tarafındada yüksek talep görme başlıyor. Bu sırada laleye bir çeşit virüs bulaşıyor. Bu virüs sayesinde mutasyona uğrayan laleler ortaya çıkıyor ve piyasa iyice kızışıyor. Spekülatörlerde bu aşamada devreye giriyor. Ve lale çılgınlığı başlamış oluyor. 1630 yılından 1637 yılına kadar lale fiyatları sürekli artış gösteriyor.
Bir lale için servetinin yarısını verenlerden tutun, fabrikasını birkaç laleye verenlere kadar bir çok çılgınca olay yaşanıyor. İnsanlar laleleri artık prestij göstergesi olarak almanın yanında yatırım amacı ile almaya başlıyorlar. Hiç düşüş görmedikleri için lalenin değerinin sürekli yükseleceği düşünülüyor.
(Bu dönemde future sözleşmeler ve açığa satış gibi kavramlar var) 1637 yılında lale fiyatı aniden düşüyor. Elinde lalesi olanlar ve future işlemler ile lale kontratı satın almış kişiler (ilerde lale almayı taahhüt ettikleri sözleşmeler) nedeni ile pek çok insan iflas ediyor. Lale yüzünden kaybedilen servetler nedeni ile intihar vakaları yaşanıyor.
Kalabalığın Karmaşası – De Le VegaKitabın ikinci bölümü ise ‘’Kalabalığın Karmaşası’’ kısmı. Portekizli bir Yahudi olan De Le Vega isimli yazar tarafından 1688 yılında yazılmış. Tarihte yazılmış ilk borsa kitabı olarak biliniyor. Amsterdan borsalarından ve burada yapılan spekülasyon hilelerinden bahsediyor. Kitabın taa 1688’de yazılmış olması hayret verici bir şey. Ve bugünkü açığa satış (short) , likidasyon (tasfiye) gibi pek çok borsa terimin, kitabın yazıldığı dönemde var olmasına ayrıca şaşırdım.
---
İşin teknolojisini bir kenara bırakıp sadece insan davranışı bazında olaya bakarsak;
-Aşırı zenginlik hayalleri,
-Sıradan insanların işin içinde olması,
-Troll hisselere olan ilginin yüksek olması,
-İnsanların ağırlıklı olarak satıp para kazanmak için alım yapması. (Tokene olan ihtiyaçtan öte, alıp kısa süre --sonra yukarıdan satma arzusu)
Bu özellikler tarihteki geçmiş balonların ortak özellikleri.
Aynı davranış kalıplarını kripto dünyasındada görüyoruz.
Gelecekte yazılacak kitaplara 4.Madde olarak bitcoin ilave edilir mi sizce?
