Topic: "Özgür irade diye bir şey yok" mu? (Read 42 times)
Bana göre özgür irade yaşantımda şimdiye kadar almış olduğum eğitimler yaşadığım deneyimler arkadaşlarım ailem ve en çok da sevmediğim kişi ve hareketler sonucunda ortaya çıkmış olan sonuçlardır. Özgür olarak verebileceğim her karar benim özgür irademin sonucudur. Öyleyse kişiden kişiye değişmek kaydı ile özgür irade vardır diyebilirim. Bak buraya özgür irademle yazdım. Sonra begnmez isem bu yadıklarımı özgür irademle silerim. Başka biri bunun önüüne geçmek için bu yazdıklarımı alıntı yapıp benim özgür irademe ipotek koyabilir.
Şimdi genel olarak alıntı kısmında kalıtsal miras ve yetiştiği çevrenin özgür iradeyi yok saydığına dair ithamlarda bulunmuş.
İlk olarak biyolojik ailesinde yetişen bir bireyi ele alalım. Bu genel olarak ele alınan kıstaslar çerçevesinde baktığımızda bu iki kıstas sekteye uğramadan bireye nüfus etmiş. Ve bizdeki memur babanın çocuğu memur olur mantığına eşdeğer bir şekilde ailesinin direktifleri doğrultusunda bir gelecek kurduysa genel önerme doğrudur diyebiliriz. Ama ailelerin %100'lük bir başarı durumu yok ve hakeza Z kuşağı her geçen gün ailesinin isteklerinin zıttı şeklinde kararlar alarak bambaşka bir gelecek inşa ediyor ki mantıklı eylemlerde bulunanları alkışlıyorum.
İkinci olarak biyolojik ailesinin reddettiği başka bir ailede yetişen bir bireye bakalım. Yine evlatlık ailesinin direktifleri doğrultusunda bir gelecek inşa ederse ana önermede %50 bir sekte mevcut olur çünkü bu sefer kalıtsal önerme boşa çıkmıştır. Ama Z kuşağı birisi bu evlatlık aileyi de dinlemezse tamamen boşa çıkartmış olacaktır.
Son olarak kalıtsal ve çevre faktörünün etkisine dair demek istediğim birşey var. Evet seçimler başka seçimlere gebedir ve bunlar düz bir sıra gibi ardı ardına gelir ama bunları net bir önermeye bağlamak çok mantıklı değildir. Örnek olarak ailemin isteklerini çok uzun bir süre sırf mutlu olsunlar diye takip ettim ancak bir noktada öyle bir karar aldım ki neredeyse 180 derece bir değişim oldu kendimde ve hayatımda. Kalıtsal ve çevresel mirasımı takip etmiş olsaydım şuanda burada bu mesajı yazıyor olamazdım. Kendi meraklarım , hobilerim ve özgür irademin daha baskın olmaya başladığı anda benim hayatım değişti.
Kalıtsal ve çevresel faktörü özgür iradeye etkisini yüzdelik olarak etkiliyor önermesi yapmaları daha mantıklı sonuç verecektir. Onun dışında özgür irade yoktur diyene bir tokat atın bu benim özgür irademden değil atalarımdan senin soyuna gelen bir tokattı deyin geçin
İlk olarak biyolojik ailesinde yetişen bir bireyi ele alalım. Bu genel olarak ele alınan kıstaslar çerçevesinde baktığımızda bu iki kıstas sekteye uğramadan bireye nüfus etmiş. Ve bizdeki memur babanın çocuğu memur olur mantığına eşdeğer bir şekilde ailesinin direktifleri doğrultusunda bir gelecek kurduysa genel önerme doğrudur diyebiliriz. Ama ailelerin %100'lük bir başarı durumu yok ve hakeza Z kuşağı her geçen gün ailesinin isteklerinin zıttı şeklinde kararlar alarak bambaşka bir gelecek inşa ediyor ki mantıklı eylemlerde bulunanları alkışlıyorum.
İkinci olarak biyolojik ailesinin reddettiği başka bir ailede yetişen bir bireye bakalım. Yine evlatlık ailesinin direktifleri doğrultusunda bir gelecek inşa ederse ana önermede %50 bir sekte mevcut olur çünkü bu sefer kalıtsal önerme boşa çıkmıştır. Ama Z kuşağı birisi bu evlatlık aileyi de dinlemezse tamamen boşa çıkartmış olacaktır.
Son olarak kalıtsal ve çevre faktörünün etkisine dair demek istediğim birşey var. Evet seçimler başka seçimlere gebedir ve bunlar düz bir sıra gibi ardı ardına gelir ama bunları net bir önermeye bağlamak çok mantıklı değildir. Örnek olarak ailemin isteklerini çok uzun bir süre sırf mutlu olsunlar diye takip ettim ancak bir noktada öyle bir karar aldım ki neredeyse 180 derece bir değişim oldu kendimde ve hayatımda. Kalıtsal ve çevresel mirasımı takip etmiş olsaydım şuanda burada bu mesajı yazıyor olamazdım. Kendi meraklarım , hobilerim ve özgür irademin daha baskın olmaya başladığı anda benim hayatım değişti.
Kalıtsal ve çevresel faktörü özgür iradeye etkisini yüzdelik olarak etkiliyor önermesi yapmaları daha mantıklı sonuç verecektir. Onun dışında özgür irade yoktur diyene bir tokat atın bu benim özgür irademden değil atalarımdan senin soyuna gelen bir tokattı deyin geçin
bu bilimin konusu değil, bu konudaki bütün tartışmalar çatışkıdan ibaret, ancak tanrıyı reddeden biri fazla zorlamasın özgür iradeyi de reddetsin, özgür iradeyi reddeden biri fazla zorlamasın ahlakı da reddetsin çünkü kıyma makinaları bir zamanlar canlı olan et parçalarını paramparça ettiklerinde suçluluk duygusuna sahip olmazlar.
benim cevabım basit ve net: bir eşeğin önüne iki balya saman koysanız birini kokusuna ve rengine göre diğerine tercih eder... bir de kavranması mümkün olmayan bir şeyin diyalektik sınırlarını çizemeyiz, boşuna kafayı çizmeyin (https://youtu.be/EX450xloSus).
benim cevabım basit ve net: bir eşeğin önüne iki balya saman koysanız birini kokusuna ve rengine göre diğerine tercih eder... bir de kavranması mümkün olmayan bir şeyin diyalektik sınırlarını çizemeyiz, boşuna kafayı çizmeyin (https://youtu.be/EX450xloSus).
Quote
Ünlü nörobiyolog Sapolsky: Özgür irade diye bir şey yok
"Verdiğimiz en küçük kararlar bile önceden belirlendi"
Özgür irade kavramına yönelik sorgulamaların ardında insan bilincinin nasıl evrimleştiği sorusu da yer alıyor (Independent Türkçe / Midjourney)
Nörobiyolog Robert Sapolsky, özgür iradenin varlığının bir çeşit yanılsama olduğunun bir kez daha altını çizdi.
ABD'nin saygın kurumlarından Stanford Üniversitesi'nde görev alan 66 yaşındaki bilim insanı, 40 yıldan fazla süreyi insan ve diğer primatların davranışlarını incelemek için harcadı.
Nöroloji ve sinirbilim profesörlerinden radikal teori: "Bilinç, yalnızca bilinçsiz eylemlerimizin hatırası"
Yeni kitabı Determined: Life Without Free Will'de (Önceden Belirlenmiş: Özgür İrade Olmadan Yaşam) insanın özgür irade sahibi olduğuna yönelik temel argümanları çürüten Sapolsky, LA Times'a konuyla ilgili bir röportaj verdi.
Henüz 30 yaşındayken "dahi" bursu alan nörobiyolog, söz konusu röportajında, tüm insan eylemlerinin biyolojiye, yetiştirilme tarzına ve koşullara bağlı olduğunu vurguladı.
Aynı zamanda çok sayıda kitabı olan, iki çocuk babası bilim insanı, "Her canlı organizma gibi biz de yalnızca biyolojik makineyiz" diye konuştu.
Dünya gerçekten berbat durumda ve insanları kontrol edemedikleri şeyler için ödüllendirip cezalandırmamız nedeniyle çok daha adaletsiz hale geldi. Bizim özgür irademiz yok. Olmayan şeyleri bize atfetmeyi bırakın.
Özgür iradenin varlığını savunan görüşler, insanın eylemlerinden sorumlu olduğu fikrini doğuruyor.
Ancak Sapolsky'ye göre verdiğimiz küçük kararlar bile aslında önceden belirlendi.
New York Times'a verdiği ayrı bir röportajda nörobiyolog, özgür irade kavramını "tamamen işe yaramaz bir tanım" diye niteledi.
Bu tür bir özgür iradenin var olması için o organizmanın biyolojik düzeyde geçmişinden tamamen bağımsız olarak işlev görmesi gerekir. Şöyle düşünün: Belirli bir davranışa neden olan nöronları tanımlayabileceksiniz ama beyindeki diğer nöronların ne yaptığı, çevrenin ne olduğu, kişinin hormon düzeyleri ve hangi kültürde yetiştiği önemli olmayacak.
Sapolsky tam aksine tüm bu faktörlerin insanın eylemlerinde son derece belirleyici olduğunu söyledi.
Buna göre insanlar, tüm yaşamlarını farklı uyaranlara (örneğin kötü bir kokuya) tepki vermeye şartlandırılarak geçiriyor. Bu koku karşısında nasıl davranacağı; genetiği, koku alma reseptörlerini programlayan genetiği ve bu algıya yanıt olarak yetiştirilme sürecinde ne yapmaya şartlandırıldığına göre belirleniyor.
Bilim insanı New York Times röportajında bu konuyu bir adım ileri götürüyor ve insanın ahlaki sorumluluğun var olamayacağını savunuyor:
Yaptığımız işin (ahlaki kararlar dahil) yalnızca mekanik anlamda sorumluluğunu alabiliriz.
Öte yandan Dartmouth College'dan sinirbilimci Peter U. Tse, Sapolsky'nin sözlerini eleştirdi. LA Times'a konuşan Tse, Sapolsky'yi "zeki ama hatalı" diye nitelendirdi.
Bizim deterministik biyokimyasal kuklalardan başka bir şey olmadığımız fikrini öne sürenler, bu dünyada psikolojik acıların ve umutsuzluğun artmasından sorumlu.
Sapolsky ise insanların acı çekmesini değil mutlu olmasını istediğini savundu. Ancak bu isteğinin ana argümanıyla çatışabileceğini kabul etti.
"Bir makinenin başına 'iyi' bir şey gelebileceğine inanmak mantık açısından savunulamaz. Gülünç ve anlamsız" diyen bilim insanı, şöyle ekledi:
Yine de insanların daha az acı çekmesinin ve daha çok mutlu olmasının iyi bir şey olduğuna eminim.
"Bilinç nedir?" tartışması
Sapolsky'nin irade ve bilinç üzerine söyledikleri, aslında nöroloji ve sinirbilim camiasında giderek daha fazla ağırlık kazanan görüşleri yansıtıyor.
Kısa süre önce Boston Üniversitesi'nden nöroloji profesörü ve Harvard Tıp Okulu'nda öğretim görevlisi Andrew Budson'ın liderliğindeki araştırmacılar da benzer bir teori geliştirmişti.
Budson, "Bilincin, bilinçsiz beynimiz tarafından geleceği esnek ve yaratıcı biçimde hayal etmemiz ve buna göre plan yapmamız için kullanılan bir hafıza sistemi olarak geliştiğini öne sürüyoruz" ifadelerini kullanmıştı:
Bu teori, aslında dünyayı algılamadığımızı, kararlar vermediğimizi veya doğrudan eylemde bulunmadığımızı söylüyor. Aksine tüm bunları bilinçsizce yapıyoruz ve sonra (yaklaşık yarım saniye sonra) bilincimiz sayesinde bunları yaptığımızı hatırlıyoruz.
Budson ayrıca, "Düşüncelerimiz bile genellikle bilincimizin kontrolü altında değil. Uyumaya çalışırken kafamızdan geçen düşünce akışını durdurmakta ve odaklanmakta zorlanmamızın nedeni de bu" demişti.
Independent Türkçe, Futurism, LA Times, New York Times
Derleyen: Çağla Üren
"Verdiğimiz en küçük kararlar bile önceden belirlendi"
Özgür irade kavramına yönelik sorgulamaların ardında insan bilincinin nasıl evrimleştiği sorusu da yer alıyor (Independent Türkçe / Midjourney)
Nörobiyolog Robert Sapolsky, özgür iradenin varlığının bir çeşit yanılsama olduğunun bir kez daha altını çizdi.
ABD'nin saygın kurumlarından Stanford Üniversitesi'nde görev alan 66 yaşındaki bilim insanı, 40 yıldan fazla süreyi insan ve diğer primatların davranışlarını incelemek için harcadı.
Nöroloji ve sinirbilim profesörlerinden radikal teori: "Bilinç, yalnızca bilinçsiz eylemlerimizin hatırası"
Yeni kitabı Determined: Life Without Free Will'de (Önceden Belirlenmiş: Özgür İrade Olmadan Yaşam) insanın özgür irade sahibi olduğuna yönelik temel argümanları çürüten Sapolsky, LA Times'a konuyla ilgili bir röportaj verdi.
Henüz 30 yaşındayken "dahi" bursu alan nörobiyolog, söz konusu röportajında, tüm insan eylemlerinin biyolojiye, yetiştirilme tarzına ve koşullara bağlı olduğunu vurguladı.
Aynı zamanda çok sayıda kitabı olan, iki çocuk babası bilim insanı, "Her canlı organizma gibi biz de yalnızca biyolojik makineyiz" diye konuştu.
Dünya gerçekten berbat durumda ve insanları kontrol edemedikleri şeyler için ödüllendirip cezalandırmamız nedeniyle çok daha adaletsiz hale geldi. Bizim özgür irademiz yok. Olmayan şeyleri bize atfetmeyi bırakın.
Özgür iradenin varlığını savunan görüşler, insanın eylemlerinden sorumlu olduğu fikrini doğuruyor.
Ancak Sapolsky'ye göre verdiğimiz küçük kararlar bile aslında önceden belirlendi.
New York Times'a verdiği ayrı bir röportajda nörobiyolog, özgür irade kavramını "tamamen işe yaramaz bir tanım" diye niteledi.
Bu tür bir özgür iradenin var olması için o organizmanın biyolojik düzeyde geçmişinden tamamen bağımsız olarak işlev görmesi gerekir. Şöyle düşünün: Belirli bir davranışa neden olan nöronları tanımlayabileceksiniz ama beyindeki diğer nöronların ne yaptığı, çevrenin ne olduğu, kişinin hormon düzeyleri ve hangi kültürde yetiştiği önemli olmayacak.
Sapolsky tam aksine tüm bu faktörlerin insanın eylemlerinde son derece belirleyici olduğunu söyledi.
Buna göre insanlar, tüm yaşamlarını farklı uyaranlara (örneğin kötü bir kokuya) tepki vermeye şartlandırılarak geçiriyor. Bu koku karşısında nasıl davranacağı; genetiği, koku alma reseptörlerini programlayan genetiği ve bu algıya yanıt olarak yetiştirilme sürecinde ne yapmaya şartlandırıldığına göre belirleniyor.
Bilim insanı New York Times röportajında bu konuyu bir adım ileri götürüyor ve insanın ahlaki sorumluluğun var olamayacağını savunuyor:
Yaptığımız işin (ahlaki kararlar dahil) yalnızca mekanik anlamda sorumluluğunu alabiliriz.
Öte yandan Dartmouth College'dan sinirbilimci Peter U. Tse, Sapolsky'nin sözlerini eleştirdi. LA Times'a konuşan Tse, Sapolsky'yi "zeki ama hatalı" diye nitelendirdi.
Bizim deterministik biyokimyasal kuklalardan başka bir şey olmadığımız fikrini öne sürenler, bu dünyada psikolojik acıların ve umutsuzluğun artmasından sorumlu.
Sapolsky ise insanların acı çekmesini değil mutlu olmasını istediğini savundu. Ancak bu isteğinin ana argümanıyla çatışabileceğini kabul etti.
"Bir makinenin başına 'iyi' bir şey gelebileceğine inanmak mantık açısından savunulamaz. Gülünç ve anlamsız" diyen bilim insanı, şöyle ekledi:
Yine de insanların daha az acı çekmesinin ve daha çok mutlu olmasının iyi bir şey olduğuna eminim.
"Bilinç nedir?" tartışması
Sapolsky'nin irade ve bilinç üzerine söyledikleri, aslında nöroloji ve sinirbilim camiasında giderek daha fazla ağırlık kazanan görüşleri yansıtıyor.
Kısa süre önce Boston Üniversitesi'nden nöroloji profesörü ve Harvard Tıp Okulu'nda öğretim görevlisi Andrew Budson'ın liderliğindeki araştırmacılar da benzer bir teori geliştirmişti.
Budson, "Bilincin, bilinçsiz beynimiz tarafından geleceği esnek ve yaratıcı biçimde hayal etmemiz ve buna göre plan yapmamız için kullanılan bir hafıza sistemi olarak geliştiğini öne sürüyoruz" ifadelerini kullanmıştı:
Bu teori, aslında dünyayı algılamadığımızı, kararlar vermediğimizi veya doğrudan eylemde bulunmadığımızı söylüyor. Aksine tüm bunları bilinçsizce yapıyoruz ve sonra (yaklaşık yarım saniye sonra) bilincimiz sayesinde bunları yaptığımızı hatırlıyoruz.
Budson ayrıca, "Düşüncelerimiz bile genellikle bilincimizin kontrolü altında değil. Uyumaya çalışırken kafamızdan geçen düşünce akışını durdurmakta ve odaklanmakta zorlanmamızın nedeni de bu" demişti.
Independent Türkçe, Futurism, LA Times, New York Times
Derleyen: Çağla Üren
Quote
Onun kaderi nefyetmesine karşı bir reaksiyon olarak Cehm bin Safvan (öl. 128/745) da cebr akidesini, yani insanın yaptığı işlerde bir ihtiyarînin olmadığını; yaptığı işleri zorunlu olarak yaptığı görüşünü ileri sürmüştür.
Bana biraz cebriyecileri hatırlattı, doğru olduğunu düşünmüyorum, bunu söylerken elbette geçmişimden, çevremden etkileniyorum ama aynı aileden insanların farklı düşündüğü bir ortamda iradeyi yok saymak mantıksız bence! siz ne düşünüyorsunuz?
https://www.indyturk.com/node/669521/bi%CC%87li%CC%87m/%C3%BCnl%C3%BC-n%C3%B6robiyolog-sapolsky-%C3%B6zg%C3%BCr-irade-diye-bir-%C5%9Fey-yok
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Cehm%C3%AElik
Jump to: