Topic: Troleybüs ikilemi (Read 234 times)

İçlerinde tanıdığım sevdiğim bir insan yoksa herhalde iki olayda da müdahil olmam.5 kişinin yaşaması elbette kulağa ilk başta çok daha insancıl geliyor ancak sırf siz ordasınız ve bir karar verdiniz diye bir kişinin ölümüne sebep olmak bence kimseye bahşedilen bir hak değil.İçlerinde sevdiğim tanıdığım biri varsa elbette çoğu insan gibi ben de tercihimi o taraftan yana kullanırdım örnek vermek gerekirse tren normalde tek benim kardeşimi ezecek o zaman yönünü 5kişiye doğru değiştiririm.

onedio hemen test olaak sunmus ikilemi hatta karsılıkları ve detaylı acıklamalarıyla sonucları anlatmış .

https://onedio.com/haber/tramvay-dilemmasi-bes-insani-kurtarmak-icin-bir-insani-oldurur-muydunuz-720004

Evet herkes elbette kendisi için neyin daha karlı olduğunu düşünecek ve tanımadığı insanları umursamadan tanıdığı insanlara yardım edecek, her ne kadar tren raylarının yönünü daha aza doğru değiştireceklerini söyleyenler olsa da ya da sadece bir kişinin pahasına... ve diğer insanlardan çok kendi kişisel çıkarlarını düşünmek insan doğasıdır.

Bir sürü farklı senaryoları var. Bu senaryolar kişiye göre ve içinde bulunulan aile ilişkilerine göre değişiklik gösterebiliyor elbette. Babasıyla sorunu olan birisi için o 1 kişi babası olursa rahatlıkla feda edilebilir, çocuğu olunca onun yerine 5 kişinin ölümü göze alınabilir. Bir sürü çeşitleri var ve kişilerin içindeki aile durumu aslında bu soruların cevaplarını 180 derece değiştirebilir.

Güzel bir psikolojik test. Kişilerin farklı çeşitlerde verdiği cevaplara göre değişiklikleri ile farklı senaryolara göre yapılan şeylerle dolu.

5'e karşı 1. O an orada olma nedenimiz demekki buymuş 5 kişiyi kurtarmak.

İkinci alternatifte cinayet işlemiş oluyorsunuz ona girmemek gerek.

Bir alternatif de kendinizi trleybüs önüne atıp durdurtmak olabilir mi acaba?🤔🙄

İlginç bir ikilem olmuş. Benim buna verecek cevabım herkes gibi olurdu herhalde. Eşit şartlarda hepsini tanımıyorsam 5 kişi yerine 1 kişiyi feda edebilirim ancak söz konusu o 1 kişi benim akrabamsa hiç değiştirmem rayları. Maalesef insanın yaratılış doğasında bu var. Biraz acımasız varlıklarız. Koskoca dünya bize bin yıllardır yetmemiş durumda hala paylaşamıyoruz, ortak bir şekilde kullanamıyoruz. Bu konudaki düşüncelerin çok önemi olmaz bence.

İşin için sevdiklerimiz girince herkes nasıl ahlaktan uzak kararlar verebiliyor demek ki herkes çıkarları doğrultusunda hareket ediyor çok garip bir psikolojik test ben buna hakkaniyetli cevap veren kişinin de gerçekten böyle bir durumla karşılaştığında yine çıkarları doğrultusunda hareket ederler aksine inanmıyorum

sadece 2 olasılıkta müdahale ederdim. Birincisi ezilme ihtimali olan tarafta bir çocuk varsa rayın yönünü değiştirirdim. İkincisi ezilme ihtimali olan tarafta tanıdığım ve değer verdiğim bir kişi varsa rayın yönünü değiştirirdim. Bunun harici olasılıklarda müdahale etmezdim.

Ben de sizinkine yakın düşüncelere sahibim. Rayın kolunu çekmediğinizi ve 5 kişinin öldüğünü düşünün. Treni durdurmak imkansızdı dersiniz ve kendinizi teselli edersiniz ama 1 kişi bile sizin yüzünüzden ölürse ömür boyu sürecek bir vicdan azabı yaşayabilirsiniz. Böyle bir durumda 1 kişinin ölümü 5 kişinin ölümünden daha büyük bir sorumluluk taşır ve ben de böyle bir sorumluluğu üstlenemem.

Bu arada korku filmlerinin en büyük klişesi olan şişmanları burada da kullanmak komik olmuş. Korku filmlerinde şişman ve gözlüklü biri varsa ilk olarak onun kurban olacağını biliriz. İkinci sorudaki kurban o olabilir aslında. Ne olsa sinemada propaganda yoluyla bunu bize aşıladılar çoktan.😅 Şaka yapmaya çalıştım ama şakası bile kötü bir şey tabii, çünkü düşünce deneyi boyutunda bile rahatsızlık veren bir şey. Böyle bir durumda kalmam umarım.

1967'deki İngiliz felsefeci Philippa Foot'un önerdiği orjinal versiyonda bunlardan biraz farklı 2 senaryo var,

daha sonra çok çeşitlendirilen versiyonların en popülerleri de bu bahsedilen 2 varyasyon: 5 kişiyi kurtarmak için raylara bağlı 1 kişiyi feda etme, veya ikinci örnekteki köprüdeki şişman adamı atma, buradaki temel fark da daha büyük iyilik için 1 kişinin ölümüne izin vermek mi, yoksa aktif olarak 1 kişiyi öldürmek mi...

https://theconversation.com/the-trolley-dilemma-would-you-kill-one-person-to-save-five-57111


Aslında çok daha eskilerden gelen faydacılık (utilitarianism) ve ahlaki yargılar üzerine çok temel bir felsefi problem.

Bu konularla ilgili bana göre en çarpıcı örnek Suç ve Ceza romanında işlenmiştir, onu da belki başka bir başlıkta inceleriz...

Buradaki örnek eksik o yüzden müdahil olup olmamak sana kalmış gibi görünüyor.

Normal teoride, raylar treni senin sevdiğin kişinin üzerine götürüyor. Sen, ya makası kullanıp sevdiğin kişiyi kurtaracaksın ve 5 kişinin ölmesine neden olacaksın ya da makası ellemeyip, 5 kişinin hayatına karşılık sevdiğin kişiyi feda edeceksin.

Senaryo bu hale geldiğinde yine de "ben müdahll olmam" diyebilecek misin?

Narsist değilse, hiç kimse sevdiği kişiyi kurtarma imkanı varken, "ben müdahil olmam" diyemez sanırım. Zaten "ikilem" bu noktada başlıyor.

Örneklerdeki ana konu şu bana kalırsa. Olaya müdahil olur musunuz olmaz mısınız?

Raylar normal konumlarındayken bişi olduğunda olayın bizimle alakası daha bi az. Rayları diğer konuma getirdiğimizde olayın bizimle alakası daha bi çok. Çünkü bizim irademiz karışıyor olaylara. Tren zaten geliyor. O mecburi bişi. O bu problemlerin değiştirilemez birinci sırası.

Bana göre daha bi çok veya daha bi az insanın ölmesi trenin yarattığı problem. Ama rayın yönünü değiştirip kimin öleceğine karar veren kişi olursam treni ikinci sıraya koyarım. Ben birinci sıraya geçerim davranışımla. Trenden bile daha bi büyük kötülük yaratmış olurum. Bu benim yapabileceğim bişi diiil. Ben bunu yapamam. Bi insanın yaşamını diğerlerininkine değişemem. İki tane kötü sonuç varsa kötülüğe daha bi az şekilde karıştığım durumu seçerim.

ya bunun kitabı varmış çeşitli varyasyonlar üzerine farklı görüşlerin yazıldığı 
https://www.kitapyurdu.com/kitap/troleybus-problemi-ya-da-sisman-adami-ust-gecitten-asagi-atar-misiniz-felsefi-bir-muamma/406625.html

Burada ufak bir detayı atlamışsınız o yüzden doğal olarak 5 kişi yerine 1 kişiyi feda edilmiş.

Senaryonun aslında o tek kişi sizin çok sevdiğiniz biri (babanız, dedeniz, sevgiliniz, eşiniz vs.) Hatta bazı yerlerde o 1 kişinin çocuğunuz olduğunu varsayarak seçim yapmanızı bekleyen versiyonları da var. Bu durumda yine de (kendi kanınızdan olan) o 1 kişiyi bu kadar kolay feda eder miydiniz?

Resime göre gidersem insanlar o raya bağlandıysa kesinlikle onları bağlayan insan oralardadır ben birşey yapmaya çalışırsam direk mermiyi yerim o yüzden görmezden gelirim Onun dışında daha mantıklı yaklaşacak olursak bu tarz sorular çok yetersizdir sadece insanların çoğunluk için azınlığı feda edebileceğini göstermeye çalıştırtmaktır (Kahramanlar birçok kişi için azınlığı, kötü adamlar ise bir kişi için tüm dünyayı yakar ). Durum, çevre vs şartlarından net bilgi verilmediği için doğru cevap yoktur sadece mazoşist bir sorudur. Her durumda aldığımız kararlar farklı bir geleceğe farklı bir olasılığa kapı açar. Domino taşı etkisi gibi düşünün. Örneğin rayların çaprazlandığı bölgeye koyabileceğiniz bir kaya parçası aracın gidişini yavaşlatarak belki de raydan çıkmasını sağlayıp adamlara çarpmasını engelleyebilir. Ya da 2. resimdeki üst geçitte kilit taşı mekanizması vardır ve bu taşı yerinden oynatarak taş kütlelerinin araca çarparak durmasını sağlatabilirsiniz. Bu yazdıklarım saçma gelebilir ama bu soruyu gerçek hayatta yaşayacak olursanız ilk önermeme öncelikle dikkat etmeli mermi yememek için daha sonrasında gözlem yeteneğinizi kullanmalı. Direk böyle sorulara saçma ya diyerek üstünde düşünmemeli

Ekstradan yukarıdaki gözleme dayalı olarak anlatmak istediğimi anlatan bir sahne:

https://www.youtube.com/watch?v=6HqQgHp1Urg&ab_channel=TCErayAvc%C4%B1

İlk senaryoda sanırım ben tek kişinin ölmesini seçerdim çünkü 5 kişinin hayatı daha farklı oluyor. Elbette kaderci olunursa karışmama ihtimali de var ancak o durumda ölen sayısı 5 olacak. Diğer yandan tek kişiyi öldürebiliyor olduğum için bir nevi cinayette işlemiş olurum. Bilmiyorum beyin yakan bir soru. Diğer senaryoda ise şişman adamı öldürmek çok acımasız ancak şöyle bir şeyler de olabilir mesela trende benim annem kardeşim varsa o durumda ben etik değerleri ezmeyecek adam tanımıyorum veya o yerdeki 5 kişinin sevdiklerimizden oluştuğunu düşünürsek düşünmeden şişman adamı atar, rayları değiştiririz herhalde.

şişman adamı atan cinayet işlemiş olur.
ilk soru zormuş   ipleri çözsek?

hem hangi puşt bağlamış o adamları hee
korku filmlerinde genelde şişman ve gözlüklü olanlar ilk ölenler

Bakalım insani olarak ne kadar ahlaklı veya ne kadar adil kararlar veriyoruz.

Bu ikilemimiz tamamen kurgusal olmakla birlikte gerçekte olduğu varsayımında nasıl olaylara yönlendiğinizi test etmek amaçlı olarak düşünülmüş.



Bir gün freni patlayan bir troleybüs görüyorsunuz. Bir yanda 5 kişinin ezilebileceği, diğer yandan sizin rayları değiştirme şansına sahip olduğunuz ve troleybüsün rayını değiştirip bir kişinin ezilebileceği iki senaryo arasında kalıyorsunuz. Sizin bu durumda müdahaleniz ne olurdu? 5 kişi zaten troleybüs istikametinde ve siz olmasanız o 5 kişi ezilecek. Diğer bir kişi bu durumda tehditte olmamasına rağmen, sizin rayları değiştirme hareketinizden sonra ölecek kişi olacak.

Bir başka senaryo :



Senaryomuzda şişman ama masum bir adam var ve bu adam tam troleybüs geçerken sizin atabileceğiniz şekilde rayların üstünde. Siz şişman adamı iterseniz adam kesinlikle raylara düşecek, kesinlikle tren duracak, kesinlikle 5 kişi kurtulacak ancak kesinlikle şişman adam ölecek. Bu durumda şişman adamı atar mıydınız?

Buyrun bugünlük psikolojik testlerimiz.

---

Kaynak : https://medium.com/@tugberkkaran/beş-kişiyi-kurtarmak-i̇çin-bir-kişiyi-feda-eder-miydiniz-troleybüs-i̇kilemi-2328601aa617
Kaynak 2 : https://evrimagaci.org/tramvay-problemleri-ve-etik-ikilem-sorulari-siz-olsaniz-ne-yapardiniz-1563#:~:text=Soru%202%3A%20Şişko%20Adam%20İkilemi&text=Bu%20adamın%2C%20o%20insanlarla%20ve,ile%20hiçbir%20ilgisi%20olmadığını%20biliyorsunuz.&text=Kant'ın%20Kategorik%20İmperatifi%3A%20Diğer,Bilimde%20Neden%20Nezaketten%20Ödün%20Vermemeliyiz%3F