Yumurta, en basit ifade ile besinlerimiz içindeki en önemli seçeneklerden biri olarak nitelendirebileceğimiz bir mucize. Yaklaşık 30 yıldır (imkânlarımın kısıtlı olduğu şehir hayatı dönemlerini saymazsak ki bu dönem toplamda 10 yıla denk geliyor) mutlaka beslediğim, birçok türünün cins ve mizaç özellikleriyle de yakından ilgilendiğim tavukların bize sunduğu hediye.
Konunun aslında buradaki birçok arkadaşın dikkatini çekse bile ilgisini çekmeyeceğini düşünüyorum fakat yine de elimden geldiğince detaylarıyla yumurtanın macerasını ve asıl gelmek isteğim yeri anlatmaya çalışacağım.
Öncelikle bir yılda en çok yumurtlayan tavuk ırklarından başlayalım. İlk sırada benim asla vazgeçemeyeceğim Australorp ırkı var, 1900 lü yılların başlarında 365 günde 364 yumurta vereninin olduğuna dair bilgiler internette yer alsa da, optimum kümes koşullarında 300 yumurtayı rahat gören, sakin, bir ırktır. 20. Haftadan itibaren yumurtaya başlar. Yumurta rengi krem rengidir ki pazarlama alanında beyaz ve kırmızı yumurtalara göre daha fazla rağbet gören renk budur. Kapalı ortamda bakılırsa günlük 150 gr. a kadar yem tüketebilir, ortalama 5 yıl civarı aynı seviyede yumurta verebilir, çok iyi koşullarda bakılırsa bu süre 7 yıla kadar uzayabilir. Et verimi de yüksek olduğundan yumurta veriminin bitiş sürecinden itibaren bu yönde da faydalanılabilir.
İkinci olarak Leghorn (Ligorin) tavukları var. Bu ırk da 300 yumurtayı rahatlıkla görebilen bir ırktır. Beyaz renkte yumurtası olan bu ırk, çok hareketlidir, 16. Haftadan itibaren yumurtaya başlayabilir, 90-110 gr. yem ile bir günü rahatlıkla geçirebilir, ayrıca salma tavukçuluk için de uygundur çünkü tabiri caizse ekmeğini taştan çıkarabilir, hastalıklara karşı dirençlidir, çok lüks kümese ihtiyaç duymaz. 4 yıl gibi bir süre verimli bir şekilde yumurtlayabilir ancak et verimi yumurtacı ırklar içindeki en düşük ırktır diyebilirim.
Üçüncü ve son olarak Lohman Brown ırkı var, 18. Haftadan itibaren yumurtlamaya başlayabilen bu ırk da 300 yumurtaya yakın yumurtlayabilir, yumurta rengi kırmızıya yakındır, 130-150 gr. yem tüketebilir. 3 yıla yakın bir süre yüksek verimde yumurta vermeye müsait olup, sakin mizaçlıdır.
Sıralamadaki diğer ırklar ile ilgili bilgiler aşağıdaki linkte mevcut olup, başka sitelerde bu sıralama yer değiştirebilir ama benim kendi tecrübelerime göre ilk 3 kesinlikle bu şekilde.
https://www.tavukiyidir.com/makale/en-cok-yumurta-veren-tavuk-cinsleri-143Irklar ile ilgili küçük ipuçları:
• Genel olarak tavukların yumurta renkleri, kulak loblarını örten tüyün rengi ile aynı olur.
• Marketlerde köy tavuğu yumurtası diye sıkça aranan yumurtalar (illa krem rengi veya yakın tonlarda olacak), aslında normal herhangi bir ırkın yumurtasıdır, biraz kirli ve saman dolu sepetin içinde olması yumurtayı organik veya köy yumurtası yapmaz, % 100 organik yumurtayı 100 üreticiden 10 unda bulursunuz. Burada önemli olan tavuğun doğal ortamda istediği ot ve böcekleri bulabilecek şekilde yeterli süre gezmiş olması.
• Kafes ortamında büyütülen ve yumurtası temin edilen tavukların yumurtaları, gezen tavuklarınkinden hep daha büyük olur.
• Gezen tavuk, kümesteki tavuktan daha az yem yemez.
• 5 ve daha az tavuğun olduğu kümeslerdeki horoz varlığı, bazı durumlarda tavukların yumurta verimlerini olumsuz etkileyebilir.
• Genç bir horoz 12-15 tavuğa kadar sağlıklı eşleşme gerçekleştirebilir.
• Kümeslerde zeminin mutlaka kuru olması lazım, sansar fare gibi zararlıların girebilecekleri delikler olmamalı, yemlik ve suluklar rutin şekilde dezenfekte edilmeli, cereyan alacak şeklide olmamalı.
• Ben ayda bir kere (şu anki 6 mevcuda göre) 250 gr. bulguru 2 soğan 4 diş sarımsak, 1 er çay kaşığı kekik ve nane ve elma yarım çay bardağı elma sirkesi ile pilav haline getirdikten sonra köy yoğurdu ilave ederek 15 dakika dinlendirip tavuklarıma veriyorum, büyük sıkıntı yaratacak hastalıkların hiçbiri çok şükür başıma gelmedi.
• 15 günde bir 3 kiloluk suluklara 1 çay bardağı elma sirkesi koyuyorum.
• Yılda iki kez de 2 li karma aşı mutlaka yapıyorum.
Bu örnekleri aslında epeyce çoğaltabiliriz ama sonrasını gelmesi muhtemel yorumlara binaen verebilirim. An itibariyle 15 lik yumurta 25-30, 30 luk yumurta ise 50-60 TL. bandında satılıyor sanırım. Ben tavuklarıma kırık mısır buğday ve yumurta yeminden oluşan karma yemi veriyorum. 5 tavuk var bir de horoz, ortalama 110 gr. yem tüketiyorlar, onun dışında sabah 8 den akşam 7 ye kadar bahçedeler, ortalama 3 yumurta alıyorum günlük. 2 australorp, 1 Amerucana (mavi yumurtacı) ve 2 de Trabzon Gugullusu ırkı tavuklardan. Günlük total 650gr *30= 19,5 kg. yem, hadi bunu 20 kg. diyelim. Yemin ortalama fiyatı an itibariyle 7 TL. civarı sanırım, aylık 140 TL. masrafım oluyor ki, aylık 3*30= 90 yumurta (bu yumurtalar organik hesabından 2,5 lira piyasada) totalde 225 TL. ediyor. (ama ben aradaki farkla da yumurta alıyorum ayrıca ki o da ayrı konu) Bu arada yukarıdaki fiyatlar bölgeden bölgeye farklılık gösterebilir.
Netice itibariyle, yumurta hemen hemen hepimizin vazgeçilmezlerinden olmakla birlikte, özellikle yakın çevremdeki birçok insan özellikle yem maliyetleri nedeniyle bu güzel uğraştan vazgeçti, dahası bundan 20 yıl önce 10 evin 8 inde mutlaka inek varken, şu an bu oran 2 ye düştü, sebep yine aynı, maliyetler ki bu insanların çoğunun bahçesi var, yani tamamen kapalı ortama bağlı değilken bu duruma geldiler. Sağlıklı nesiller yetiştirebilmek için özellikle çocuklardan başlayarak toplumun tüm yaş gruplarının yumurtadan kırmızı ete, bakliyattan tavuğa, yoğurda ve süte, yani her türlü besine yeterli düzeyde erişebilmesi gerekmektedir. Bu şu anki mevcut ekonomik şartlar ile ne kadar yapılabiliyor sorusunun cevabı hepimizce malum, umarım ilerleyen dönemde, üzerinde yaşadığımız bu verimli coğrafyaya daha fazla ihanet edilmez de üzerinde mutlu insanların çoğunlukta olduğu bir ülke haline geliriz.