2019 yılı küresel boyutta düşüşle başlamıştır.Şayet ocak ayı sonunda bu düşüş teyit edildiği takdirde belli başlı sıkıntılar ülkemiz de dahil olmak üzere baş göstereceği açıktır.
Bu duruma mukabil bilakis Apple firması son günlerde %10 ek düşüşle borsada son 6 yılın en kötü zamanını yaşadı. Şirketin bir günlük kaybı 75 milyar doları bulurken, Eylül 2018’de 1.1 trilyon doları geçen şirket hisselerinin (1 trilyon dolar hasılatı geçen diğer şirket Amazon'dur) %39'u eridi gitti. Diğer bir ifadeyle Apple, Türkiye'nin bir yıllık toplam Gayrisafi Yurtiçi Hasılası'nın yaklaşık yarısına karşılık gelen 427 milyar doları son dört ayda kaybetmiştir.
Kaldı ki bu koskoca şirketin koskoca Ceo'su Tim Cook ise yine şirketin yatırımcılarına gönderdiği mektupta bazı gelişen zorluklardan, Çin'in pazarın bir kısmını belli markalarla (Huawei,Xiaomi,Oppo vb) ele geçirmesinden dem vurmuş/yakınmış.
Peki bu gelişen olayları,parametleri dolar/tl paritesine göre nasıl yorumlamalıyız?
Şahsen aklıma ilk olarak "Döngü Kuramı" ve bu kuramın vurguladığı "Ocak Ayı Etkisi" geldi.Bu etkiye göre genelde ocak ayını düşüşle tamamlayan Abd hisse senedi piyasası o yılı da genellikle düşüşle tamamlamış.Bu durum 1950-1993 yılları arasındaki 44 yılın 38'inde doğru çıkmıştır.Tabii bu durum tamamen büyük bir raslantı da olabilir.Ortada bilimsel bir veri yok,dediğim gibi sadece geçmişe yönelik analizlere dayalı ortaya atılmış bir teori/kuram var.*1
Neyse kaldığımız yerden devam edelim...Şimdi ihtimal dahilindeki bu senaryoda ilk önce ülke olarak veya en azından kendimiz,bireysel olarak nasıl pozisyon almalı veya iktisadi anlamda nasıl bir tutum içerisinde olmalıyız sorularını kendimize sormamız gerek.Malum içsel ve dışsal etkilere karşı kırılgan ve sıcak paraya bağımlı,fason sanayi odaklı ara malı ile enerji tüketiminde yine dışa bağımlı ekonomimiz keza geçmişte de görüldüğü üzere dışsal etkilerden de fazlasıyla etkilenmektedir.Buna mukabil Apple hisselerinin düşüşünden sonra doların bir kaç saat içerisinde 5.25'lerden 5.7 tl seviyelerine zıplaması yerli paramızın en fazla değer kaybeden para birimlerinin arasında olduğunu bir kere daha hatırlatmıştır.Sonuç olarak A haber mantığıyla dolar 4tl olacak dersek, 0.25 kuruşluk poşet ekomisiyle ülkeyi kalkındıracağımızı zannedip bunun hayaliyle yaşarsak,o hayallerden uyandığımız vakit gerçekler çok acı verici olabilir.Ben dolar 10tl olacak veya olsun demiyorum.Nedense olası kötü senaryo kuran insanlara da vatan haini gözüyle bakılıyor son günlerde o da ayrı bir konu! Demem o ki dolar/tl tahmini yapmadan önce içsel ve dışsal olayları,parametreleri iyi okuyup iyi analiz etmemiz lazım.
Herkese iyi forumlar...
(*1.Konuyla ilgilenenler nobel ödüllü ekonomist,istatistikçi Joseph Schumpeter'in 1939 ylında Business Cycles: A Tbeoretical,Historical and Statistical Analysis of tbe Capitalist Process (İş Döngüleri: Kapitalist Sürecin Kuramsal, Tarihsel ve İstatisiki Bir Çözümlemesi) isimli iki kitabını ve yine bu kitaplarda geçen diğer döngü kuramcılarını da inceleyebilirler.*2)
*2.Diğer döngü kuramcıları için: Kitchin Döngüsü , Juglar Döngüsü , Kondratieff Döngüsünü ,Kuznets Döngüsü.
Bunu aslında lokal olarak bizim asgari ücrete uygularsak ve cebimizde ki enflasyonu yani pinpon topu olarak hesaplanmayanı analiz ettiğimizde imf bekletisi olan 10tl gibi rakamlar çok uçuk gelmiyor, şimdilik mart seçimlerinden önce yalancı bir bahar havası yaşıyoruz ve bu şekilde seçimlere girecek gibiyiz esas sıkıntı ondan sonraki süreçte olacak tahminim bu yönde.