1-Yapacağınız Her Bir Hamle İçin Mantıklı Bir Sebebiniz Olsun
Eğer, bir hamle yapacaksanız muhakkak ama muhakkak bu hamleyi neden yaptığınıza ve sonrasında neyi planladığınıza dair kafanızda net bir şey olsun. Sakın unutmayın, bu piyasada birilerinin kazanması için, birilerinin de kaybetmesi gerekiyor.
Özellikle alt koinlerde, tam bir balina hakimiyeti olduğunu söylemek mümkün. Bu balinalar, satış ve alış emirlerine koydukları aşırı yüklü değerler ile, koinin anlık fiyatında oynama yapma şansına sahipler. Ve bu balinalar, aynı okyanustaki mini ekosistemdeki gibi, masum balıkların oyuna gelmelerini bekliyorlar. Eğer o balıklardan biri olursanız, maalesef onlar için sıradan bir yem haline geliyorsunuz. Eğer her gün bilgisayar başında ticaret yapıyorsanız ya da bu yönde bir niyetiniz varsa, emin olun bazı günler bu aktiviteden uzak durmak sizin için en karlısıdır. Birçok tecrübeli yatırımcı; bazı günler hiç işe girişmeyerek çok ciddi kazançlar elde ettiklerini söylerler. Haksız da değillerdir çünkü, kaybetme riskinizin yüksek olduğu bir işe girmezsiniz, elinizdeki miktar aynı kalsa da, bir nevi karda sayılırsınız.
2. Yapacağınız Her Hamle İçin Açıkça Bir Hedefiniz Olmalı
Yapacağınız her hamle için kendinize bir kazanç yüzdesi veya kaybına tahammül edebileceğiniz bir yüzde vermelisiniz. Örneğin 100 birimlik bir ürün aldınız, bu ürünün yükselmesi senaryosunda ürünü hangi fiyattan (120, 150 ya da 200 birimde gibi) satacağınızı ya da beklenmedik bir düşüş durumunda daha fazla zarar etmemek için yine aynı ürünü hangi fiyattan (90, 80, 60 gibi) belirlerseniz, işiniz daha kolay olacaktır.
Özellikle birçoğumuzun kulakların aşina olduğu ve zaman zaman da kullandığı stop loss tabiri bu noktada önem kazanıyor. Ancak birçok kripta para ticareti yapan insan; temelde bir hata yaparak, yatırımını bağladığı koini adeta bir takımmışçasına seviyor ve ona adeta bağlanıyor. İşte bu noktada tüm bu stop loss seviyeleri vs. kelimenin tam anlamıyla yalan olabiliyor.
Koine tabiri caizse aşık olmaya başlanılan noktada birçok insan ortak olarak ”Kesinlikle bu seviyeden geri sekecek”, ”Bu ticaretten sıfır zararla, hatta karla çıkacağım” gibi cümleler kurarak inkar ve kendini kandırma içeren bir hale bürünüyor. Bu tarz bir durumda, insanın egosu kendisini ele geçiriyor ve maalesef genelde zarar daha da katlanarak devam ediyor.
Geleneksel borsalardaki fiyat oynaklığının günde ortalama %2-3 olduğunu varsayalım. Bu rakam bile, birçok yatırımcı için kabusa dönebilecekken, kripto para piyasası gibi fiyat oynaklığının adeta çılgınlar gibi yaşandığı bir yerde, bir koine aşık olmak; belki de yapılacak en ölümcül hatalardan biri olacaktır.
3. Ya Daha Fazla Yükselirse ve Ben de Bunu Kaçırırsam Demeyin
Aslında bu durumlara dışardan şahit olunması inanın pek de hoş bir şey değil. X bir koini ele alalım. Bir anda fiyatı inanılmaz şekilde şişen koinimizin grafiğine ve istatistiğine baktığımızda çift haneli yüzdelerde bir artış gördüğümüzü varsayalım.
İşte artış trendini yakaladığınızda eğer forumlara veya diğer sosyal paylaşım alanlarına girerseniz, koini yere göğe sığdıramayan birçok trollün olumlu yorumlarını görüp, iyice kendinizden geçebilirsiniz. Bu noktada, elbette ki bir yatırım tavsiyesi değil ancak, genel görüş işi akışına bırakmak ve izlemeye devam etmektir.
Tabii ki de, artış trendinde olan koin; biz almasak bile yükselişe devam edebilir, belki o noktadan girseydik dahi elimizde ciddi kazançlar bırakabilecek bir konuma gelebilir ancak genelde bu durumun tersi olur çünkü; üstte de bahsettiğimiz balinaların temel amacı irili ufaklı alım yapan insanları tuzağa düşürüp, ellerindekini yüksekten satıp; düşük fiyattan yeniden toplamaktır.
İşte bu sebeple, artış trendini çok ağır şekilde gördüğünüz koinlere girmek konusunda iki kez düşünün çünkü bu tarz durumlarda maalesef terste yakalanma şansımız bir hayli yüksektir.
4. Risk Yönetimi
”Aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz” atasözümüzü, ilk okullardaki deyimler ve atasözleri sözlüğünden çıkartıp, uygulamaya koymanın zamanı geldi de geçiyor. Birçok analiste ve usta yatırımcıya göre, piyasadan elde edilen kazançların tüm dökümü aslında bu tarz sözlerde gizli.
Eğer başarılı bir kripto para ticaretçisi olmak ve bu işten para kazanmak istiyorsanız her zaman elinizdeki parayı 2’ye 3’e 4’e veya 5’e katlayacak hamleler peşinde koşmaktansa, daha kısa metrajlı karları hedeflemelisiniz. Çünkü bu şekilde kazanacağınz ufak ufak paralar, yine bir başka atasözümüz olan ”Damlaya damlaya göl olur” prensibi gereği büyük meblağlara ulaşacaktır.
İşte tam da bu sebeple, yatırım portföyünüzdeki risk yönetimini iyi yapmalısınız. Çok yüksek riskli hamlelere, portföyünüzün ancak küçük bir kısmını ayırmalısınız. Eğer riski doğru ayarlayamazsanız, kaybınız da o oranda büyük olabilir. Ancak eğer küçük bir miktar ile, yüksek riskli bir markete girerseniz, o zaman daha geniş bir hareket alanınız olacaktır.
5. Piyasada Fiyatlar Hayli Değişken, Bunu Kafanızdan Çıkarmayın
Özellikle geleneksel para birimleri ile kıyaslandığında, Bitcoin’in fiyatının hayli değişken ve oynak olduğu bir gerçek. Özellikle bazı günler, Bitcoin’in fiyatında yaşanan ciddi dalgalanmalar yatırımcıların terste kalmasına sebep olabiliyor. Yine alt koinler de, genelde Bitcoin karşısındaki değerine göre değiş tokuşa girdiği için; bu ikisinin arasındaki ilişki hayli enteresanlaşabiliyor. Örneğin Bitcoin fiyatı artınca, alt koinin Bitcoin türünden fiyatı düşse de, genelde dolar bazında fiyatı artıyor. Yine tersi olarak bu kez Bitcoin düştüğünde alt koinler Bitcoin değeri olarak artsa da, dolar olarak zarara geçebiliyor.
Bitcoin’in yukarıda da bahsettiğimiz gibi giderek oynaklaştığı dönemlerde yapmanız gereken şeyi şöyle tezahür edebiliriz: Bu bir sisli havadır. Nasıl ki sisli havada araba kullanmak ya da bir uçağı piste indirmek zorlaşır, piyasada da Bitcoin’in fiyatı kısa sürede ciddi değişimler göstermeye başladıysa bu durum da ticaret yapması zorlaştırmaktadır. O yüzden sisli havada araba kullanmamak, yani mümkünse ticaretten uzak durmak, en mantıklı seçim olarak görünmektedir.
6. Alt Koinler İçin Ne Yapalım?
Elbette ki alt koinler de, aynı Bitcoin gibi fiyat açısından ciddi dalgalanmalar yaşayan bir ürün bütünü. Öncelikle bir alt koini alırken bunu elinizde ne kadar süre tutacağınızı düşünün ve kısa, orta ve uzun dönemler için kendi hedeflerinizi netleştirin ve buna uygun alt koinler seçin. Hangi alt koin, uzun süreli elde tutumda bana en yüksek karı getirebilir, bunların arkasındaki ekip ve teknoloji nelerdir, şirket olarak açıkladıkları hedeflere ulaşabilmişler mi, toplum nezdinde güvenilirlikleri ne durumda gibi sorular sorarak, kendinize uygun alt koini seçebilirsiniz.
Bazı sitelerden derlediğimiz bilgilere göre -ki kesinlikle yatırım tavsiyesi değildir- Ethereum (ETH), Monero (XMR), Factom (FCT), DASH gibi koinler şu aşamada en çok tercih edilen ve en büyük işlem hacmine sahip koinler olarak karşımıza çıkmakta. Elbette ki koinlerin grafiklerinden yapacağınız çıkarımlar da hayli önemli bir nokta olarak görülmekte. Seçiminizi yapın ve adeta pusuya yatıp bekleyin. Güzel bir toplantı haberi, aynı güzellikte bir gelişme veya yeni bir borsaya girme gibi durumlarda koinin fiyatı artacaktır ve tebrikler, sabrın ödülünü kazandınız!
7. ICO’lar Hakkında Birkaç Kelam
Elbette ki birçok proje, işe başlamadan kısa bir süre önce ICO yaparak büyük, orta veya küçük ölçekli yatırımcıya token ya da koinleri daha uygun fiyattan alma imkanı sunar. Yatırımcılar için bu işi cazip kılan şey, koin ya da token borsada işlem görmeden onu tabiri caizse ucuza kapatıp; bu token ya da koinler borsaya çıktığında elde edilen fiyat artışında, onları elden çıkarıp kar etmektir.
Son yıllarda birçok başarılı ICO örneği karşımıza çıkmakta. Öyle ki bazı ICO’ların fiyatları ile koinlerin şimdiki fiyatlarını karşılaştırdığımızda karşımıza çıkan farklar bazen dudak uçuklatacak cinsten olabiliyor. İkiye veya üçe katlayan ya da çok daha fazla artan koinler veya tokenler görme şansımız mevcut.
Örneğin Augur’un ICO’suna katılan yatırımcılar bir dönem ellerindeki ürünün değerinin yüzde 1000 arttığına şahit oldular. Peki her şey iyi güzel hoş da, bunu biz nasıl yakalayacağız, ya da başarılı olması muhtemel bir ICO’dan nasıl kokuyu alacağız? Çünkü her iyi örnek için, bir de kötü örnek var. Bazen sahte projeler ve uydurma isimlerle, bazen de başarısız hamleler ile yatırımcıları zarara uğratan ICO’ların sayısı da hiç az değil.
Burada en önemli nokta uzay bilimi yapmak değil. İş aslında gayet basit. Bakılması gereken temel şey, projenin arkasındaki ekibin geçmiş başarıları, alanlarındaki saygınlıkları ve projenin ciddiyeti. Öncelikle projenin internet sitesine bir bakın, bilgisayar kullanmayı yeni öğrenmiş bir çocuk tarafından mı hazırlanmış gibi duruyor, yoksa gayet profesyonelce bir işe mi benziyor?
Sonrasında projenin arkasındaki isimlere bakın. Kendi isimlerini bir korkak gibi saklayıp, takma adlarla mı karşınızdalar, yoksa gerçek profesyoneller gibi isimleriyle ve cisimleriyle mi? Sonrasında Bitcointalk veya Reddit gibi platformlarda varlar mı, eğer varlarsa ekip üyeleri konularla alakalı teknik sorulara nasıl yanıt veriyorlar, buna bir göz atın.
Projenin arkasında büyük bir topluluk var mı, projede ne kadar toplanılmış gibi soruların cevabını arayın. Örneğin az miktarda para toplamış bir projenin, ilerleyen dönemlerde geliştirilmesi hiç de kolay olmayacaktır. Yine çok fazla yatırım almış ICO’ların da borsaya çıktıklarında alıcısı pek kalmamış olacağından, fiyat bazında size fazla kar getirmeyebilir, bunları göz önünde bulundurun.
Elbette en önemlisi, daha öncede söylediğimiz gibi risk yönetimi. Tüm yumurtaları tek sepete atmak, yapılacak en büyük hatalardan biri olacaktır.
8. Son Birkaç Tavsiye
Sakın ama sakın eğer rahat bir durumda değilseniz (mental veya fiziksel) ticaret yapmaya başlamayın. Baskı altında yapılan birçok hamle, maalesef kaybetmeye mahkumdur. Böylesi durumlarda gelecek bir sonraki şansı beklemek, en mantıklı hamle olacaktır.
Hedefinizi net koyun. Muhakkak satacağınız seviyenin bir satış emri olsun. Siz dışarda bir işle uğraşıyorken, fiyatın önce artıp, sonra azaldığını görüp kahrolmayın. Emirlerinizi muhakkak girin.
Genelde kötü dedikodularda alım yapın, haberler çıkınca da satın. Özellikle büyük haber siteleri bir koin ile ilgili haberler yapıyorsa, satış için doğru zaman demektir.
İyi bir hamle yaptınız, getiriniz de fena değil ancak satıştan sonra da sizin koin uçmaya devam ediyor. Panik yok, bunu ne ilk yaşayansınız, ne de son olacaksınız. Asla baskı altında hareket etmeyin. İyi kötü, az ya da çok kar, kardır. Bir sonraki hamleyi planlamaya başlamayın, o koine takılıp kalmak yanlış bir hareket olacaktır.
Egolarınızı bir kenara bırakın. Hamle yaparken temel amaç haklı çıkmak değil, kar elde etmektir. Bu koini almalıydım tarzı argümanlarınızı haklı çıkarmak için zaman ve para harcamayın. Asla unutmayın, bu piyasada her zaman kazanan hiçkimse yoktur. Hesap gayet basit, toplam kazançlarınız, toplam kayıpları geçiyorsa; gittiğiniz yol doğru demektir…
