member
Activity: 210
Merit: 10
-Bu yazı Siyasi boyutundan tenzih edilerek sadece hukuki boyutu özelinde ele alınmıştır. Yapılan varsayımlar haricinde hukuk dışı siyasi eğilimli kararlar alınma durumu da olasılık dahilindedir-
Türkiye'de yeni sayılsa bile gelişmiş batı ekonomilerinde bitcoin yeni değil. Bu nedenle bitcoin işlemlerinden elde edilen gelirler ile ilgili epey bir mesafe alınmış durumda. Özellikle ABD'de. Hatta tesliminin KDV'ye tabi olup olmadığı yargıya taşınmış. Şimdi bu ülke uygulamalarına kısaca göz atalım.
Ülke Doğrudan vergileme yaklaşımı
ABD
- ABD Vergi İdaresi (IRS) tarafından yayımlanan "Sanal Para Rehberi" (IRS Virtual Currency Guidance, Notice 2014 - 21) ile yapılan açıklamalara göre, bitcoin gibi sanal paralar varlık / mal olarak kabul edilmekte. Diğer bir deyişle, bitcoin ABD'de vergileme açısından varlık veya mal olarak değerlendiriyor.
- Bitcoin satış veya değişiminden kaynaklanan kazanç veya zararın niteliği, sanal para biriminin mükellefin elinde "sermaye varlığı olup olmadığına bağlı. Bir mükellef genellikle, mükellefin elinde bir sermaye varlığı olan bitcoin alışverişi veya satışı üzerine değer artış veya zararı ile karşılaşır. Örneğin, hisse senedi, tahvil ve diğer yatırım amaçlı gayrimenkuller genellikle sermaye varlıklarıdır. Bir mükellef genellikle, vergi mükellefinin elindeki bir sermaye varlık olmayan sanal para alışverişi veya alış-verişinde sıradan kazanç veya kayıplar gerçekleştirir.
- İşverenlerin bitcoin ile çalıştırdıkları işçilere veya hizmet aldıkları serbest meslek erbabına yaptıkları ödemeler bu kişilerin geliri sayılır.
Avrupa Birliği
- AB'nin yargı mercii Avrupa Adalet Divanı Kararına göre (ECJ Public Release No 128/15, 22.11.2015 ), bitcoin işlemlerinin "para, banknot ve madeni paralara ilişkin işlemlerle ilgili hüküm kapsamında KDV'den muaf. Bu karara göre "bitcoin" varlık veya mal" para birimi.
- Ancak Bitcoin alım-satımı KDV'Den muaf olsa da, bitcoin işlemlerinde elde edilen kazan, "sermaye değer kazancı veya gelir vergisi" gibi diğer vergilere tabi olabilir ve vergileme AB ülkesine göre değişir.
- Almanya: Bitcoin özel para olarak nitelendiriliyor olsa da 1 yıldan az elden çıkarma sonucu elde edilen kazançlar vergiye tabi olabilir. Ancak 800 Euro'yu aşmayan veya 1 yıldan fazla elde tutulan bitcoin satışından elde edilen değer artış kazancı vergiden istisna.
- İngiltere: İngiltere'de "bitcoin" yabancı döviz olarak değerlendirilir. Döviz kazanç ve zararlarının tabi olduğu kurallar, "bitcoin" işlemleri için geçerli. Ancak, "spekülatif bitcoin işlemleri", herhangi bir vergiye tabi olmayabilir. İngiltere Gelir ve Gümrük İdaresi (HMRC), bitcoin işlemleri ile ilgili vergi uygulamalarında net olmayan bilgiler sunmaktadır (Revenue and Customs Brief 9/2014: Bitcoin and other cryptocurrencies). İdare, bitcoin ile ilgili her bir olayın "kendi kişisel gerçekleri ve koşullarına göre değerlendirileceğini" açıklıyor. Doğru vergi uygulaması için ilgili mevzuat ve içtihatlar uygulanacağı ifade edilmiş.
- Danimarka: Sanal para alım - satımları ve sanal para satışlarından elde edilen kazançlar vergiden istisna.
Japonya
- Bitcoin satışı, 1 Temmuz 2017 tarihinden itibaren tüketim vergisinden muaf.
- Sanal para emtia olarak kabul ediliyor. Sanal para birimleri, "ödemeleri yaparken kullanılabilen ve dijital olarak aktarılabilen" varlık benzeri değerler olarak kabul ediliyor. Bu nedenle, bitcoin ticaretinden elde edilen kazançlar işletme kazancına dahildir. Buna göre gelir ve sermaye kazançları vergisi amaçlarıyla işleme tabi tutulurlar.
Avustralya
Avustralya Vergi İdaresine göre, bitcoin "para veya yabancı para / döviz" olarak değil, değer artış kazancı elde edilebilecek bir varlık.
Diğer taraftan, kişisel amaçlı Bitcoin işlemleri iki koşul altında vergilendirmeden muaf tutulmuştur: 1) Bitcoin kişisel kullanım amaçlı mal ve hizmet ödeme aracı olarak kullanılmışsa ve 2) İşlemin değeri 10.000 AUD'dan düşükse. Bitcoin arama sonucu ortaya çıkan bitcoin ve Avustralya'daki ticari amaçlı değişimi, hisse senedi ticareti olarak kabul edilir ve buna göre vergilendirilir.
Kanada
Kanada Gelir İdaresi (CRA) 2013 tarihli açıklaması ile bitcoin gibi kripto para birimlerinin Kanada yasalarına göre "altın, gümüş ya da doğalgaz gibi "emtia" olduğunu beyan etti. Buna göre, bitcoin ya ticari kazanç ya da bir değer artış kazancı (zarar halinde de bu yaklaşım geçerli) olarak vergilendirilecektir.
Özetle "bitcoin'in vergilendirmesinde" ülkeler önemli ölçüde farklılık göstermekte. Bazı ülkeler bitcoin'i bir para birimi olarak kabul ederken, ABD ve Avustralya gibi ülkeler varlık veya emtia olarak değerlendiriyor.
Türkiye'de Düzenleyici Kurumların Bitcoin Bakışı ve Alım – Satım Kazancının Türü
Konuyu gerçek kişiler ve kurumlar açısından değerlendirelim. Konu "kurumlar vergisi" olunca değerlendirmek kolay, çünkü kurumların elde ettikleri kazanç kurumlar vergisine tabi. Para olarak kabul edilse dahi.
Bitcoin kazancını elde eden "gerçek kişi" olduğunda sorun karmaşık hale geliyor. Neden? Gelir Vergisi Kanunumuz gelir unsurlarını tek tek saymış ve buna göre yedi gelir unsuru veya türü var. Vergileme için gelirin bunlardan birinin kapsamında olması şart.
Diğer taraftan gerçek kişiler açısından Gelir Vergisi Kanunu'na göre bir ödeme aracı olan paranın (ister yerli ister yabancı olsun) değer artışları vergiye tabi değil.
Şimdi karar verilmesi gereken bitcoin gelirlerinden önce Gelir Vergisi Kanunu'nda elde edilen kazancın niteliği.
Basına yansıyan haberlere göre SPK, BDDK ve TCMB'nin konuyu değerlendirildiği anlaşılıyor. Alternatifler bitcoin, "menkul kıymet", "emtia" veya " para" olarak tanımlanması. Bitcoin'in ne olduğuna netleştiğinde vergilendirme konusu daha netleşecek. Bu üç alternatifi dayanaklarına göre ele alalım.
SPK mevzuatına göre bitcoin tanımı var mı?
Sermaye Piyasası Kanunu'nun 3'üncü maddesine göre "para, çek, poliçe ve bono", "menkul kıymet tanım" kapsamında değil. Aynı maddede "sermaye piyasası araçları" tanımı ise "menkul kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçlarını" ifade ediyor. Peki SPK bitcoini "Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçları" yetkisine dayanarak kapsama alır mı? SPK'nın böyle bir yetkisi var.
Kambiyo mevzuatında bitcoin tanımı var mı?
1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu'na ve ilgili 32 sayılı Karar'ın 2'nci maddesine göre, "banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralar" "efektif", "efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev'i hesap, belge ve vasıtalar" ise "döviz (kambiyo)" olarak tanımlanmıştır.
Aynı maddede "sermaye ve para piyasalarında işlem gören her türlü Türk ve yabancı menkul kıymetleri" ise "menkul kıymet", "her tür ve şekilde altın, gümüş, platin ve paladyum" "kıymetli maden", "kıymetli madenler veya kıymetli taşlardan yapılmış ya da bunları içeren eşyalar" ise "kıymetli eşya" olarak tanımlanmış. Bitcoin bir ülkeye ait olmadığı için döviz veya efektif tanımına uymuyor.
Vergi mevzuatında bitcoin tanımı var mı?
Gelir Vergisi Kanunu'nun 70'inci maddesinde gayrimenkul sermaye iradı tanımlanıyor. Ancak bu madde kapsamındaki tanımlar "dijital çağın" mal, hak ve hizmetlerini kavramaktan uzak.
Yine de bu maddenin 5'inci bendindeki "(…) sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar (…)" tanımı bitcoin için kullanılabilir mi? Net bir şey söylemek zor. Fakat bitcoin işleyişine bakıldığında gizli bir formül olduğu aşikar. Ancak madencilik bitcoin arama işi yapanlar çözdüğünde arzı artıyor. Bu durumda bitcoin alım – satımı kazançları Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 80'inci maddesinin 5'nci bendi kapsamında değer artışı kazancı olarak gelir vergisi kapsamına girecektir.
Sonuç olarak bitcoin alım satımından elde edilen kazancın vergilendirilmesi diğer "sermaye piyasası aracı" veya "gayri maddi hak olması" ile mümkün olacaktır. SPK yetkisini kullanıp bitcoin için "diğer sermaye piyasası aracı" adlandırmasını yapar ise elde edilen kazançlar Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67'nci maddesi kapsamında değerlendirilebilecektir.
Diğer taraftan bitcoin alım – satımının süreklilik arz etmesi elde edilen kazancı ticari kazanç niteliğinde olacaktır.
Bu değerlendirmeler sonrasında Bitcoin emtia olarak kabul edilirse söz konusu işlemler KDV'ye tabi olacaktır.
Bu değerlendirmeler çerçevesinde SPK'nın bitcoini "diğer sermaye piyasası araçları" kapsamında alması en doğru yaklaşım olmaz mı? Kanaatimize göre, SPK'nın bu konuda yetkisi var ve gerek bitcoin için yatırılan paraların ödeme aracı olmaktan çıkması gerekse diğer ülke vergi uygulamaları bunu destekliyor.